qolmoq: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Ruscha tarjima qo`shildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Oʻzbekcha variant yangilandi
Qator 1:
{{-uz-}}
== Morfologik va sintaktik xususiyatlari ==
'''qol-moq'''
== Aytilishi ==
 
== Etimologiyasi ==
 
== Maʼnoviy xususiyatlari ==
=== Maʼnosi ===
1 Boshqa joyga ketmay, bor-may, jilmay, qoʻzgʻalmay, oʻz joyida bul-mox; joyini tark etmaslik. {{misol|Uyida {{ajrat|qol}}moq. Kutubxonada {{ajrat|qol}}di. Biz bu yil ham qishloq-da {{ajrat|qol}}dik. tt Otamlar bu yerda {{ajrat|qol}}moqchilar, sardoba qurishni oʻylayaptilar..|[[w:Mirmuhsin|Mirmuhsin]]|Meʼmor}}. {{misol|Majlis boʻlgan joyda oʻsha gapirgan odamu yana bir necha kishi {{ajrat|qol}}di.|[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Qoʻshchinor chiroxlari}}.
 
2 Bor, mavjud holatda boʻlmox; bor (inkor shaklida yoʻx holatni, yoʻx ekan-likni bildiradi). {{misol|Yonimda yuz soʻm {{ajrat|qol}}di. Uyda koʻk choy {{ajrat|qol}}mabdi. Ot agʻanagan yerda jun {{ajrat|qol}}ar.|[[w:Maxol|Maxol]]}}. n {{misol|Kelgusi asrga ikki qadam-gina yoʻl {{ajrat|qol}}di. S.|[[w:Ahmad|Ahmad]]|Yulduz}}. ''Qoʻqondan boshimni olib chiqib ketishdan boshqa choram qoshagan mening, aka!'' K. Yashin, Hamza.
 
3 Biror holat, vaziyat, makon (joy) va sh.k. da mavjud boʻlmox{{misol|Yolgʻiz {{ajrat|qol}}moq. Jim {{ajrat|qol}}moq. Vijdon azobida {{ajrat|qol}}moq. Och {{ajrat|qol}}moq. Ish chala {{ajrat|qol}}di. Qurshovda {{ajrat|qol}}moq.}} n {{misol|Fa-shistlarning oʻq, xanjari-la Talay yoshlar {{ajrat|qol}}di bepadar.|[[w:Gʻayratiy|Gʻayratiy]]}}. {{misol|Sodiq jiyanim, basharangmi, doʻlda {{ajrat|qol}}gan tappimi ?|[[w:A. Qo-diriy|A. Qo-diriy]]|Oʻtgan kunlar}}.
 
4 Ishlatish, foydalanish va sh.k. dan xoli boʻlib sakdanmox, ortmox; shu tarixa keyingilar ixtiyoriga oʻtmox, meros boʻlmox-{{misol|Bu imorat otangizdan {{ajrat|qol}}gan boʻlsa kerak? |[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Qoʻshchinor chirokdari}}. {{misol|Bir parcha yer hammadan {{ajrat|qol}}adi, oʻgʻlim. Hech kim qabriga orqalab ketmaydi.|[[w:Oybek|Oybek]]|Tanlangan asarlar}}. {{misol|Ota-bobolardan {{ajrat|qol}}gan udum bu, qizim.|[[w:K. Yashin|K. Yashin]]|Hamza}}.
 
5 Daxl etolmaslik, yetisholmaslik, eri-sholmaslik. {{misol|Oʻzimam qiziqman-da, shu yom-gʻirdan qoʻrqib, maktabdan {{ajrat|qol}}ib oʻtirsam. }}E. Raimov, Ajab x<sup>ish</sup>lox{{misol|Eldan {{ajrat|qol}}guncha erdan {{ajrat|qol}}gan yaxshiroq, deb shuni aytsa ke-rak-da.|[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Qoʻshchinor chirokdari}}. ''Issiq, yumshoq paxta qoplar, aravaning be-shik singari tebranishi.. kecha uyqudan dolgan Gʻulomjonni elitdi.'' M. Ismoiliy, Fargʻona t. o.
 
6 Barham topmox, yoʻx boʻlmox{{misol|Shoʻxlik-lari {{ajrat|qol}}di. Avvalgi yoʻtalishlari {{ajrat|qol}}di. Ishonch {{ajrat|qol}}madi. Sabr-toqat {{ajrat|qol}}madi. Yurishga madori {{ajrat|qol}}madi.}} n {{misol|Surmaxon, pa-la-partishligingiz sira ham {{ajrat|qol}}madi, {{ajrat|qol}}-madi-da!|[[w:B. Rahmonov|B. Rahmonov]]|Yurak sirlari}}.
 
7 Masofa, vaxt nuxtai nazarida bul-mox, bor boʻlmox{{misol|Shaharga yana oʻttiz kilometr (yoʻl) {{ajrat|qol}}di. Poyezd joʻnashiga bir soat {{ajrat|qol}}di.}}
 
8 Sakdanmox, omon kutulmox{{misol|Yuz oʻlim-dan {{ajrat|qol}}ganman. sht Oʻgʻrilardan bittasi tu-tildi.. {{ajrat|qol}}ganlari ham ushlanur, deb oʻylay-man.|[[w:A. Qodiriy|A. Qodiriy]]|Oʻtgan kunlar}}.
 
9 Ish-faoliyat, foydalanish imkoniya-tidan mahrum boʻlmox{{misol|Mariyamning baxtiga qarshi, amaki sil kasalligiga uchrab, ishdan {{ajrat|qol}}di.|[[w:Oybek|Oybek]]|Tanlangan asarlar}}. {{misol|Kuloqdan ham {{ajrat|qol}}ganmisiz? Ilhom akamning ham da-raklari yoʻq, deyapman!|[[w:B. Rahmonov|B. Rahmonov]]|Yurak sirlari}}. {{misol|Ilgari katta naychi boʻlgan, keyin koʻzdan {{ajrat|qol}}ib, uyga qamalgan.. hamqishlogʻidan ham bir oz taʼlim olgan edi.|[[w:Oybek|Oybek]]|Tanlangan asarlar}}.
 
10 Duchor boʻlmox, giriftor boʻlmox, yoʻ-lixmox{{misol|Baloga {{ajrat|qol}}moq. Malomatga {{ajrat|qol}}moq. Tuhmatga {{ajrat|qol}}moq. Tashvishga {{ajrat|qol}}moq.}} n {{misol|U ham kishilar oldida bu baxtsiz qizining taʼnasiga {{ajrat|qol}}masin.|[[w:A. Qodiriy|A. Qodiriy]]|Oʻtgan kunlar}}. {{misol|Endi senlarning kasofatlaringga men {{ajrat|qol}}amanmi?|[[w:M. Ismoiliy|M. Ismoiliy]]|Fargʻona t}}. o.
 
[ ''Surmaxon'':] {{misol|Shu kunga {{ajrat|qol}}ishimga siz sababchi boʻldingiz, oyi.|[[w:B. Rahmonov|B. Rahmonov]]|Yurak sirlari}}.
 
11 Biror narsadan benasib, bebahra qol-moq. {{misol|Toʻydan {{ajrat|qol}}moq. Foydadan {{ajrat|qol}}moq. mm Bir yakshanba kuni Ahmadjon oshxonaga de-jur boʻlib, uyqudan {{ajrat|qol}}di.|[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Oltin yulduz}}.
 
'''12 '''''(oʻ.-p. k. bilan)'' Biror hodisaning be-vosita taʼsirida boʻlmoq. {{misol|Yomgʻirda {{ajrat|qol}}moq. Oftobda {{ajrat|qol}}moq. Sovuqda {{ajrat|qol}}moq.}}
 
13 Belgilangan vaqtdan keyinga suril-moq, kechiktirilmoq, boshqa muhlatga koʻchi-rilmoq. {{misol|Majlis {{ajrat|qol}}di. Toʻy kelasi oyga {{ajrat|qol}}-di. Qolgan ishga qor yogʻar.|[[w:Maqol|Maqol]]}}. m {{misol|Damba masalasi keyinga {{ajrat|qol}}di.|[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Qoʻsh-chinor chiroqlari}}. [{{misol|Yusufbek hoji:] Oʻttiz ikki tangadan soliq yigʻ, emish.. Bir haf-tadan keyinga {{ajrat|qol}}masin, emish.|[[w:A. Qodiriy|A. Qodiriy]]|Oʻtgan kunlar}}.
 
'''14 '''{{s. t.|uz}} Yutqizmoq, magʻlubiyatga uchramoq (oʻyinda). {{misol|U mendan besh marta {{ajrat|qol}}di.}}
 
15 Bogʻli boʻlmoq, qarab turmoq (biror ish, masala va sh.k. haqida). {{misol|Hamma ish menda {{ajrat|qol}}di. Ish pulga qarab {{ajrat|qol}}di.}} n {{misol|[Hoji xoda:] Hamma gap oʻzingizda {{ajrat|qol}}gan.|[[w:M. Ismoiliy|M. Ismoiliy]]|Fargʻona t}}. o.
 
16 Harakat nomiga qoʻshilib, shu ishni bajarish lozimligini, shunday vazifa, majburiyat borligini bildiradi. {{misol|Osh pish-di, faqat uni suzish {{ajrat|qol}}di.}} a {{misol|Endi., far-monni xalqqa tushuntirish, uning kerak-ligini, foydasini uqtirish {{ajrat|qol}}di.|[[w:Oybek|Oybek]]|Tanlangan asarlar}}.
 
-ga qolganda Ish, ran va sh.k. ga borib taqalganda. {{misol|Nega har narsaga yetgan aqling shunga {{ajrat|qol}}ganda oqsaydir.|[[w:A. Qodiriy|A. Qodiriy]]|Oʻtgan kunlar}}. Koʻngli qolmoq ''q.'' koʻngil. Laʼnat tagida qolmoq Kimsaning nafratiga, laʼ-natiga, qargʻishiga duchor boʻlmoq. Menga ''(yoki ''senga, unga va sh. k.) qolsa Ixtiyor va sh.k. menda boʻlsa; mendan soʻralsa. {{misol|Senga {{ajrat|qol}}sa, xudoni ham yoʻq deysan.|[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Yangi yer}}. {{misol|Oppoq oyingga {{ajrat|qol}}sa, Kumush opangni ham birga olib ketmoqchi.|[[w:A. Qodiriy|A. Qodiriy]]|Oʻtgan kunlar}}. Oramizda (''yoki'' oʻrtamizda) qolsin Sir saqlansin, hech kimga bildirilmasin. {{misol|Yaxshi hamki bu gap oʻz oʻrtalaringizda {{ajrat|qol}}ib ketdi.|[[w:B. Rahmonov|B. Rahmonov]]|Yurak sirlari}}. Orqada qolmoq 1) boshqalardan keyinda yurmoq, sudralmoq. {{misol|Bular gap bilan boʻlib, xiyla orqada {{ajrat|qol}}ib ketishdi.}} A. Qahhor, Xotinlar;
 
2) bosib oʻtilmoq, oʻtib ketilmoq. {{misol|Shunday qilib, boʻron bilan kelgan qiyinchiliklar or-qada {{ajrat|qol}}ib ketdi.}} Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli; 3) {{koʻchma|uz}} biror jihatdan boshqalar-ga nisbatan keyinda boʻlmoq, boshqalar yoki zamon darajasiga yetolmaslik. {{misol|U mendan uch sinf orqada {{ajrat|qol}}di. Orqada {{ajrat|qol}}gan mamlakat; |[[w:4) kechikmoq|4) kechikmoq]]|sekin yurmoq (soat haqida)}}. {{misol|Soatim uch minut orqada {{ajrat|qol}}ibdi\|[[w:5) biror kishining vafotidan keyin umr koʻrmoq|5) biror kishining vafotidan keyin umr koʻrmoq]]|yashamoq}}. {{misol|Bolalarim, iloyo orqamda {{ajrat|qol}}inglar. }}Pulning ''(yoki'' foydaning) tagida qolmoq Koʻp pul (foyda) topmoq; pulga (foydaga) koʻ-milmoq. Qola bersa Undan keyin, shuning-dek. {{misol|Avvali xudo, {{ajrat|qol}}a bersa, men uni uy-lantirib qoʻydim.|[[w:A. Qodiriy|A. Qodiriy]]|Oʻtgan kunlar}}. Quruq qolmoq ''q.'' quruq 8.
 
 
 
=== Sinonimlari ===
 
=== Antonimlari ===
 
{{OʻTIL|ҚОЛМОҚ}}
== Tarjimalari ==
 
{{uz-verb}}
'''qolmoq'''