|
== Maʼnoviy xususiyatlari ==
=== Maʼnosi ===
1 Fikr-lashFikrlash, soʻzlash va mehnat qilish qobiliyatiga ega boʻlgan, shu tufayli boshqa hamma max-luqotdanmahluqotdan ustun turuvchi jonli zot; kishi, inson. {{misol|Ibtidoiy {{ajrat|odam}}.}}
2 Kishilik jamiyatining ayrim bir aʼzosi, shaxs. {{misol|Yaxshi {{ajrat|odam}}. Halol {{ajrat|odam}}. Asl {{ajrat|odam}}. Ablah {{ajrat|odam}}. Odam borki, {{ajrat|odam}}larning naqshidir, {{ajrat|odam}} borki, hayvon undan yaxshi-diryaxshidir.|[[w:Maqol|Maqol]]}}. {{misol|yaya Odam taftini {{ajrat|odam}} koʻtara-dikoʻtaradi deganidek, Nizomjon kelib, uy toʻlib qol-gandekqolgandek boʻldi.|[[w:S. Ahmad|S. Ahmad]]|Ufq}}. {{misol|Avaz oʻzicha oʻy-landioʻylandi: "Bir ulugʻ {{ajrat|odam}}ning, bir gʻaribning janozasiga {{ajrat|odam}} koʻp keladi, deganlari rost ekan-da".|[[w:S. Siyoyev|S. Siyoyev]]|Yorugʻlik}}. {{misol|Bular bu yerga oʻtirgani kelgani yoʻq, bir {{ajrat|odam}}ni qidirib kelishgan.|[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Ogʻaynilar}}. {{misol|Bizning Nabigul {{ajrat|odam}} emaye oʻzi! Yosh-da, hali oshna-ogʻaynigarchilikni bilmaydi.|[[w:A. Qahhor|A. Qahhor]]|Qa-notsizQanotsiz chittak}}.
:Odam bolasi ''(yoki'' farzandi) 1) odamzod, inson. {{misol|{{ajrat|Odam}} bolasining qoʻllari qoʻl holida turganda chiroyli ekan.|[[w:X. Toʻxtaboyev|X. Toʻxtaboyev]]|Iillar va yoʻllar}}. {{misol|Tavba, xursandchilik {{ajrat|odam}} bolasini nimalar qilmaydi-ya!|[[w:M. Ismoiliy|M. Ismoiliy]]|Fargʻona t}}.o.; 2) chin insoniy fazilatlarga ega boʻlgan shaxs, chin inson. {{misol|Otang bolasi boʻlma, {{ajrat|odam}} bolasi boʻl!|[[w:Maqol|Maqol]]}}. {{misol|yat He, xotin, ular bizni {{ajrat|odam}} bolasi deb kelgan, {{ajrat|odam}}garchiligimizdan minnatdor boʻlib, xursand boʻlib ketishdi. |[[w:Shukrullo|Shukrullo]]|Saylanma}}. Odam boʻlmaslik Tu-zalmaslikTuzalmaslik, shu kuyi qolmoq. {{misol|Men sevgan doʻstlarimdan ajraldim, {{ajrat|odam}} boʻlmadim, bu kunimdan oʻlganim yaxshi, deb kayf bilan eshikdan kirib kelib qoldi.|[[w:Shukrullo|Shukrullo]]|Saylanma}}. Odam boʻlmoq 1) tarbiyat topib, yaxshi fazilatlarga, chin insoniy xislatlarga ega boʻlmoq. {{misol|Har bir ota-ona oʻgʻil va qizining {{ajrat|odam}} boʻlishini, baxt-saodatli hayot kechi-rishinikechirishini, turmushi lazzatli boʻlishini istay-diistaydi.}} Gazetadan; 2) {{koʻchma|uz}} tuzalib, semirib, yosharib qolmoq. {{misol|Tursunboyni koʻrib qoldim, ancha toʻlishib, {{ajrat|odam}} boʻlib qolibdi.|[[w:"Yoshlik"|"Yoshlik"]]}}. Odam qilmoq 1) tarbiyalab, chin insonga, yaxshi fazilat sohibiga aylantirmoq. {{misol|Gap shuki, shu kanal, shu muhit meni {{ajrat|odam}} qildi. }}S. Ahmad, Ufq; 2) {{koʻchma|uz}} boqib, tarbiyalab katta qilmoq. {{misol|Xudoyqul mening oʻz jigarim, ammamdan qolgan sagʻir. Yetti yoshidan boqib, {{ajrat|odam}} qildim.}} P. Tursun, Oʻqituvchi; 3) {{koʻchma|uz}} tuzatmoq; yaroqli holga keltirmoq. {{misol|Tash-landiqTashlandiq "Ural"ni {{ajrat|odam}} qilgan, shu priyomnikni tuzata olmaysanmi?|[[w:T. Ashurov|T. Ashurov]]|Oq ot}}. Nima degan odam boʻldi Birovning oddida xijolat boʻldi; uyalib qoldi, obroʻsi toʻkil-ditoʻkildi obroʻsiz boʻldi. {{misol|Voy shoʻrim, endi nima qilaman, Rasuljon oldida nima degan {{ajrat|odam}} boʻldim.|[[w:T. Ashurov|T. Ashurov]]|Oq ot}}.
3 Jamoa xoʻjaligi, oila aʼzolarining har biri; jon. {{misol|Odam boshiga besh soʻmdan. Xarajat va daromadlarni {{ajrat|odam}}ga qarab taqsimlamoq.}} m {{misol|Hasharga har bir xoʻjalik qirqtadan {{ajrat|odam}} beradi.|[[w:T. Ashurov|T. Ashurov]]|Oq ot}}.
4 Biror boy-badavlat yoki amaldor kishi-ningkishining xizmatkori yoki tarafdori. {{misol|Keyingi yillarda xon {{ajrat|odam}}lari qishloqma-qishloq yurib, koʻproq paxta ekishni talab qilish-yaptiqilishyapti.|[[w:S. Siyoyev|S. Siyoyev]]|Yorugʻlik}}. {{misol|Bundan keyin gap-larimnigaplarimni uqib oling, modomiki men bilan bir-gasizbirgasiz, mening {{ajrat|odam}}imsiz, har bir ishni men bilan bahamjihat qiling.|[[w:Oybek|Oybek]]|Tanlangan asarlar}}.
5 Oʻzga jamoa yoki oila vakili. {{misol|Lekin qizlaridan yashirincha kuyovnikidan {{ajrat|odam}} kelib qolar, deb kutdilar.|[[w:S. Zunnunova|S. Zunnunova]]|Koʻk chiroqlar}}.
|
