|
'''yer'''
:[[joy]], [[mavqe]], [[oʻrin]], [[yer]]
{{-uz-}}
:Yer bilan yakson boʻlmoq ''q.'' yakson. Yer boʻlmoq Yoʻq boʻlmoq, yerga kirmoq. {{misol|Elga qoʻshilsang, er boʻlasan, eldan ajralsang, {{ajrat|yer}} boʻlasan. |[[w:Maqol|Maqol]]}}. {{misol|Koʻp otz bir boʻlsa, bir otz {{ajrat|yer}} boʻlar. |[[w:Maqol|Maqol]]}}. Yerga urmoq Qadrini kamsitmoq, tahqirlamoq. {{misol|Men nomus-orimni {{ajrat|yer}}ga urgan dushmanimning qonini oʻz qoʻlim bilan toʻ-kishim kerak..|[[w:K. Yashin|K. Yashin]]|Hamza}}. {{misol|Qoʻysangiz-chi.. Uzingizni juda ham {{ajrat|yer}}ga urib yubordingiz-ye. |[[w:K. Yashin|K. Yashin]]|Hamza}}. [Yuzini] Yerga qaratmoq Nomus-hijolatga qoʻymoq. {{misol|El-yurt ichida olamga dovrut ketgan otamning yuzini {{ajrat|yer}}ga qaratdi.|[[w:K. Yashin|K. Yashin]]|Hamza}}. {{misol|Vatanning amri shu, burchingni bajar, Oxiri yuzimni {{ajrat|yer}}ga qaratma!|[[w:Gʻayratiy|Gʻayratiy]]}}. {{misol|Uyalmaysanmi.. "Men falonchiga tegaman", deb ota-onangni {{ajrat|yer}}ga qaratib qoʻyishga! \amza,|[[w:Paranji sirlari|Paranji sirlari]]}}. Yer ostidan qaramoq Yuzni yer tomonga qilgan holda roʻparasidagiga qaramoq. {{misol|Ertoyev.. yigitlarga {{ajrat|yer}} ostidan bir qaradi-yu, pesho-nasidagi ajinlari yozilib, kutilmaganda xushnud jilmaydi.|[[w:O. Yoqubov|O. Yoqubov]]|Er boshiga ish tushsa}}. Yer(ning) tagida(n) boʻlsa ham Qayer-da(n) boʻlsa ham. {{misol|Ma, laylak, {{ajrat|yer}} tagidan boʻlsayam, ikkita vino topib ke.|[[w:S. Siyoyev|S. Siyoyev]]|Yorugʻlik}}. Yer tishlamoq ''q.'' tishlamoq. {{misol|Bom-bardimonda yuzlab fashist soldat, ofitser-lari {{ajrat|yer}} tishladi.}} Yer chizib qolmoq ''q.'' chizmoq. {{misol|Kamol qozi ancha past tushib, Safoxon toʻra oldida {{ajrat|yer}} chizib qoldi.|[[w:K. Yashin|K. Yashin]]|Hamza}}. Yer yuzi Butun dunyo, olam. {{misol|Bu xabar butun {{ajrat|yer}} yuziga tarqaldi. Yer yuzidan kelayotgan xabar-lar.|[[w:Yer qilmoq Qaggiq beobroʻ qilmoq|Yer qilmoq Qaggiq beobroʻ qilmoq]]|yerga kiritmoq}}. {{misol|Siz rahbarsiz! Meni bir imo bilan {{ajrat|yer}} qilib qoʻyishingiz mumkin.|[[w:S. Nurov|S. Nurov]]|Narvoy}}. Burnini yerga ishqamoq Rosa taʼ-zirini, adabini bermoq. Gapni bir yerga qoʻymoq ''q.'' ran. Osmon yiroq (uzoq), yer qatgiq Hayot, yashash sharoiti nochor va ilojsizlik holatida degan maʼnoda qoʻllanuvchi ibora. {{misol|Ibn Yamin tabiblik, Jahonbuvi doyalik qi-lishdi. Lekin bu bilan ham murod hosil boʻl-madi. Osmon uzoq, {{ajrat|yer}} qattiq edi! Sal kunda olti bola.. olamdan oʻtdi.|[[w:K. Yashin|K. Yashin]]|Hamza}}. Soʻzini ''(yoki'' gapini, iltimosini) yerda qol-dirmoq Soʻzini (gapini, iltimosini) ba-jarmaslik, inobatga olmaslik. {{misol|Oyim bu-vimning soʻzini {{ajrat|yer}}da qoldirmadi-yu, oʻylab-oʻylab, oxiri "Damir"ni topdi. \.|[[w:Nazir|Nazir]]|Yonar daryo}}. {{misol|Gavhar uning qorontda tra-shira koʻrinib turgan mehribon chehrasidan bu sa-far ham iltimosini {{ajrat|yer}}da qoldirolmaganini tushundi. Oʻ.|[[w:Hoshimov|Hoshimov]]|Qalbingga quloq sol}}. Tuyaning dumi yerga tekkanda ''q.'' tuya. Qolgan yeridan Kelib toʻxtagan, uzilib qolgan jo-yidan (biror ish, xatti-harakat haqida). {{misol|Ana endi uyquni qolgan {{ajrat|yer}}idan olavering..|[[w:S. Siyoyev|S. Siyoyev]]|Yorugʻlik}}.
=== Sinonimlari ===
{{Tarjimalar
|tur = keng
|ru = <b>[['''yer]]'''<br /b></br>
<b>'''1 </b>'''[[земля]], [[земной]] [[шар]]; // [[земной]]; <b>'''Yer Quyosh atrofida aylanadi </b>'''Земля вращается вокруг Солнца; {{tarjmisoli|~yer shari }} земной шар;</br />
<b>'''2 </b>'''[[земля]]; [[суша]]; {{tarjmisoli|~yer planetamizning oltidan bir qismini tashkil qiladi }} суша составляет одну шестую часть нашей планеты;</br />
<b>'''3 </b>'''[[земля]], [[почва]], [[грунт]]; // [[земельный]]; [[почвенный]]; [[грунтовой]]; {{tarjmisoli|qattiq ~yer }} твёрдая земля, твёрдый грунт; {{tarjmisoli|qora tuproq ~yer}} чернозём; {{tarjmisoli|quriq va boʻz ~laryerlar }} целинные и залежные земли; {{tarjmisoli|~yer bilimi }} землеведение; {{tarjmisoli|rayon ~yer boʻlimi }} районный земельный отдел; {{tarjmisoli|kam ~yer dehqon }} малоземельный крестьянин; {{tarjmisoli|~yer islohoti }} земельная реформа; {{tarjmisoli|~yer osti suvlari }} подземные, грунтовые воды; {{tarjmisoli|~yer egaligi }} землевладение; {{tarjmisoli|~yer qimirlash(i) }} землетрясение; {{tarjmisoli|~yer ochmoq }} поднимать целину; {{tarjmisoli|~yer tuzish }} землеустройство; {{tarjmisoli|~yer tuzuvchi }} землеустроитель; {{tarjmisoli|~yer oʻlchovchi }} землемер; {{tarjmisoli|~danyerdan foydalanish }} землепользование; {{tarjmisoli|~yer boylikning onasi boʻlsa, otasi - mehnat }} {{izoh|посл}}. если земля - мать богатства, то труд - его отец; {{tarjmisoli|~yer haydash }} пахота; {{tarjmisoli|~yer haydasang - koʻz hayda, kuz haydamasang - yuz hayda }} {{izoh|посл}}. если пахать, так осенью, упустил - паши сто раз;</br />
<b>'''4</b>''' [[земля]], [[пол]]; {{tarjmisoli|~dayerda yotmoq }} лежать на земле; лежать на полу; {{tarjmisoli|~danyerdan uzib boʻlmaydigan yuk }} ноша, которую невозможно оторвать от земли (пола); {{tarjmisoli|~gayerga tushgan yetimniki }} {{izoh|погов}}. ({{izoh|букв}}. что упало на землю, принадлежит сироте) что свозу упало, то пропало;</br />
<b>'''5 </b>'''[[место]]; [[местность]]; {{tarjmisoli|bu ~yer}} это место; данная местность; {{tarjmisoli|bu ~gayerga }} сюда; {{tarjmisoli|bu ~dayerda }} здесь, тут; на этом месте, в этой местности; {{tarjmisoli|bu ~danyerdan }} отсюда, от (из) этого места; из этой местности; {{tarjmisoli|u ~yer}} то место; та местность; {{tarjmisoli|u ~gayerga }} туда; на то место; в ту местность; {{tarjmisoli|u ~dayerda }} там; на том месте; в той местности; {{tarjmisoli|u ~danyerdan }} оттуда; из того места; из той местности; {{tarjmisoli|shu ~dayerda }} здесь, тут, тут же; на этом месте; на этой местности; {{tarjmisoli|shu ~danyerdan }} отсюда, от (из) этого места; из этой местности; {{tarjmisoli|oʻsha ~gayerga }} туда, туда же; на то место; в ту местность; {{tarjmisoli|oʻsha ~dayerda }} там, там же; на том месте; в той местности; {{tarjmisoli|oʻsha ~dagiyerdagi }} тамошний; {{tarjmisoli|har ~dayerda }} везде, всюду, повсеместно; {{tarjmisoli|har ~danyerdan }} отовсюду, совсех мест; {{tarjmisoli|bir ~gayerga toʻplanmoq }} собираться (скапливаться) в одном месте; {{tarjmisoli|dala ~yer }} дачная местность; {{tarjmisoli|ochiq ~yer }} открытая местность; {{tarjmisoli|haq ~iniyerini topar }} {{izoh|посл}}. правда найдёт своё место; {{tarjmisoli|daraxt bir ~dayerda koʻkaradi }} {{izoh|посл}}. дерево растет (только) на одном месте; {{tarjmisoli|* yomon ~yer }} недостаток, изъян; {{tarjmisoli|buning hech bir yomon ~iyeri yoʻq }} в этом нет ничего плохого; {{tarjmisoli|noliydigan ~imizyerimiz yoʻq }} нам не на что жаловаться; у нас нет причины жаловаться; {{tarjmisoli|~gayerga kirib ketmoq }} провалиться сквозь землю ({{izoh|от стыда}}); {{tarjmisoli|~gayerga qoʻymoq }} ({{izoh|или <b>'''}}[[bermoq]] </b>'''[[предавать]] [[земле]] ({{izoh|похоронить}}); {{tarjmisoli|yuzini ~gayerga qaratmoq }} осрамить ({{izoh|кого-л}}.); {{tarjmisoli|~gayerga urmoq }} охаивать; {{tarjmisoli|~yer tishlab yotmoq }} лежать ничком ({{izoh|не имея сил встать - о больном}}); {{tarjmisoli|~yer oʻpib sajda qilmoq }} пресмыкаться ({{izoh|перед кем-л}}.); {{tarjmisoli|~yer tagidan }} ({{izoh|или <b>'''}}[[ostidan]]</b>''') <b>'''[[qaramoq]] </b>'''[[смотреть]] [[исподлобья]]; <b>'''[[soʻzni]] </b>'''({{izoh|или <b>'''}}[[iltimosni]]</b>''') {{tarjmisoli|~dayerda qoldirmoq }} оставлять ({{izoh|чью-л}}.) просьбу без внимания, не обращать внимания на ({{izoh|чьи-л}}.) слова; <b>'''[[gapni]] </b>'''({{izoh|или <b>'''}}soʻzni, maslahatni</b>''') {{tarjmisoli|bir ~gayerga qoʻymoq }} сговориться; договориться; {{tarjmisoli|~yer yongʻoq }} арахис, земляной орех; {{tarjmisoli|~yer tuti }} {{izoh|разг}}. клубника, {{tarjmisoli|~yer choy }} {{izoh|бот}}. лапчатка; {{tarjmisoli|~yer qalampir }} хрен; {{tarjmisoli|~yer qoʻnoq }} {{izoh|бот}}. змеевик.</br />
}}
{{-tr-}}
'''yer'''
:[[joy]], [[mavqe]], [[oʻrin]], [[yer]]
[[az:yer]]
|
