arqon
Oʻzbekcha (uz)
tahrirlash
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
tahrirlashar-qon
Aytilishi
tahrirlashEtimologiyasi
tahrirlashARQON 'oʻsimlik tolalaridan eshib tayyorlangan yoʻgʻon bogʻlash buyumi’. Sigirni oʻtlohqa a r h o n b i-l a n boglab keldim. Bu ot asli qadimgi turkiy til— dagi ’esh-\ ’bura-’ maʼnosini anglatgan ar- feʼlining (ЭСТЯ, I, 176) ’takror’ maʼnosiny ifodalovchi -qa qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shakliga —n qoʻshim— chasini qoʻshib yasalgan. Keyinchalik oʻzbek tilida soʻz boshlanishidagi a unlisi ä unlisiga, q undoshidan keyingi a unlisi â unlisiga almashgan: (ar— + qa = arqa-) + n = arqan > ärqân. Asli arqa- feʼli ’koʻp marta bura-’ maʼnosini, shu feʼldan yasalgan arqan oti esa ’koʻp marta burash bilan hosil boʻlgan buyum’ maʼno — sini anglatgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
tahrirlashMaʼnosi
tahrirlash- Zigʻir, kanop, nasha poyasi tolalaridan, ipdan yoki jundan eshib tayyorlangan, bogʻlash uchun ishlatiladigan buyum; argʻamchi. ◆ Qil arqon. Jun arqon. Kanop arqon. Ilon chaqqan ola arqondanqoʻrqadi. Maqol . n ◆ Matpano shuni oʻylab, arqonniomoch dastasiga chirmadi. S. Siyoyev, „Avaz“ .
- Arqon solmoq etn. Yangi kelayotgan kelinchak yoʻlini arqon bilan toʻsmoq (kelin olib ketayotganlardan pul, roʻmol va sh.k. lar olish maqsadida). "Arava poyga"- ning gumburi, aravakashlarning qiyqirigʻi, ayollarning "yor-yori" bilan toʻy karvoni borarkan, qandaydir bolalar, oʻspirinlar yugurib chiqib, yoʻlga arqon soldilar. Oybek, Tanlangan asarlar. Boʻyniga arqon solganday ayn. boʻynidan boylaganday. q. boʻyin. Arqonni uzun tashlamoq Birovning nooʻrin, nojoʻya xatti-harakati uchun tanbeh berishda, qoʻlga olishda shoshmay, "oʻziga qoʻyib berib" ish tutmoq. Arqonini ustiga tashlab yubormoq Safdan chiqarmoq, haydab yubormoq. ◆ Yacheyka uning arqoniniustiga tashlab yuborgan. A. Qahhor, „Sarob“ .
Sinonimlari
tahrirlashAntonimlari
tahrirlashOʻTIL