Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ay-ri

Aytilishi

Etimologiyasi

AYRI 'ikkiga tarmoqlangan'; 'ikki shoxchali tayoq yoki asbob'. Mevasi moʻl shoxlarga a y r i qoʻydik. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’ajrat-’ maʼnosini ang— latgan azïr- feʼlidan (ДС, 15) -ï qoʻshimchasi bilan yasalgan; qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin ikkinchi boʻgʻin— dagi tor unli talaffuz qilinmây qoʻygan (Devon, I, 146); keyinchalik ż undoshi y undoshiga almashgan (КРС, 33), soʻngra oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: ażïr- + ï = ażïrï > ażrï > ayrï > äyri.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

sft. Biror joyidan ikkigatarmoqlangan. ◆ Ayri yoʻl. Ayri yogʻoch. sht ..roʻparadagi baland terakning ayri shoxida qagʻillab turgan ola hakkaga angrayib qolgan edi. N. Aminov, „Yolgʻonchi farishtalar“ .
sft. kam qoʻll. Biri-biriga zid, qarama-qarshi. ◆ Ularning gapi ayri chiqdi. Gapi bilan ishi ayri chiqib qolyapti.

kam qoʻll. Birga emas, alohida, boʻlak. ◆ Dasturxonga.. guruchi ayri, goʻshti ayri, mohirlik wia tayyorlangan pa,yuv keltirildi. Oybek, „Hyp qidirib“ .

Ayri tushmoq Alohida, ajralgan holga tushmoq, birgalikdan uzilmoq. ◆ Hazrat bilan ayri tushib qolgan edik. U kishi Afgʻonistonga ketgan edilar. Sh. Xolmirzayev, „Qil koʻprik“ .

ot Ikki shoxchali tayoq, yogʻoch; tirgak. ◆ Shaftoli shoxlariga ayrilarqoʻyildi. v Baʼzi /oʻzalar ayri bshshn tirab qoʻyilgan. I. Rahim, „Hayot buloqlari“ . ot Beda, pichan, poxol kabilarni koʻtarish, yoyish, toʻplash uchun panshaxa oʻrnida ishlatiladigan ikki shoxli, uzun sopli asbob. ◆ Yogʻoch ayri. Temir ayri. ■■ Maydannikov ayridabir quchoq javdar poxol olib kelayotgan edi. M. Sholoxov, „Ochilgan qoʻriq“ .

Ayri tuyoqlilar zool. Tuyoqlari bab-baravar ikkiga ayrilgan sutemizuvchi hayvonlar turkumi, qoʻsh tuyoqlilar. Ayri tuya Ikki oʻrkachli tuya.

Ot

ayri (koʻplik ayrilar)

Ruscha _ru

ayri
1 развилина, развилка; // развилистый; раздвоенный; ◆ ~ shoh развилистая ветка; ◆ ~ tuyoq 1) раздвоенные копыта; 2) зоол. парнокопытный; ◆ ikki ~ qilmoq раздваивать;
2 вилы;
3 подставка, развилка, подпорка (к дереву);
4 перен. несогласованность; разногласие, разноголосица; ◆ ularning gapi ~ chiqdi у них вышло разногласие; ◆ ularning gapi bilan ishi ~ chiqib qolyapti у них слово расходится с делом; ◆

~ tuya двугорбый верблюд; ◆ ~ sopqon рогатка.

ayri