bormoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bor-moq

Etimologiyasi

BOR- ’biror tomonga harakatlan-’. Kecha ukamni-kiga huda chahirihha b o r d i k. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl ba:r-tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, II, 64); keyinroq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 368; De-von, N, 12, DS, 83); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ba:r- > bar— > bâr—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Soʻzlovchining turgan joyi-dan uzoqlashmoq, nari ketmoq; biror joy (manzil)dan ikkinchi joy (manzil) tomon harakat qilmoq, yoʻl olmoq; naridagi biror manzilga yetmoq.◆  Hozir institutga boraman. n -Nima boʻldi sizga, qayoqqa borasiz? — Margʻilonga.. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Boring, Nasibani maktabdan aytib keling, issigʻida bora qolaylik. A. Qahhor, Asarlar. Sidiq-jonning nazarida, agar [Sharofat

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ shu kay-fiyatida ketsa, shu yerdan boriboq, joʻrttaga bir boʻyni yoʻgʻonga tegadigan. A. Qahhor, Asarlar.◆  Shu yerdan.. Shayhontovurgacha qanchada borasiz? — Koʻz ochib yumguncha. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Ertasiga u maktabga bormadi. Oʻ. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.

2 Umuman, biror yoʻnalishda, yoʻlda nari tomon harakat qilmoq, ilgarilamoq, uzoqlashmoq.◆  Poyezd., bepoyon sahrodan borar edi, ertasiga ertalab biror soatga yaqin toʻxtab qoldi. A. Qahhor, Oltin yulduz.◆  Qizni izlab, uzoq borgach, uning koʻchasida toʻxtadi. Oybek, Nur qidirib.◆  Biz olgʻa boraveramiz.. A. Qahhor, Asarlar.

3 Joʻnatilgan, tarqatilgan joyidan, manbaidan naridagi, moʻljaldagi joyga yetmoq (ovoza, gap, xat-xabar haqida).◆  Sizdan bir marta ham xat bormadi. n Bu gaplar amirzoda qulogʻiga borib yetganiga aslo shubha qilmasa ham boʻladi. Mirmuhsin, Meʼmor. ◆ Boʻtaboy oʻylab turib: -Bizning qishloqdan ham maʼlumot borgan ekan-da, a? — dedi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

4 Biror transport vositasi bilan nari tomon yurmoq, siljimoq, uzoqlashmoq.◆  Av-tobusda bormoq. Samolyotda bormoq. v [Qurbon ota:] -Namangangacha mashinada borsangiz, u yogʻi yaqin, — dedi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

5 Biror joy, obʼyekt yoki shaxe tomon yoʻnalmoq, oʻsha joyda yoki shaxe huzurida boʻlmoq; tashrif buyurmoq.◆  Toʻyga borsang, toʻyib bor. Maqol. m◆  Tagʻin bir marta Talʼatning oldiga borishiga toʻgʻri keladi. Oʻ. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.◆  Yusufjon Gʻiyosov oʻrnidan turib, deraza yoniga bordi. X. Yodgorov, Hayot toʻlqinlari.◆  Amallab yaqin borganida, baxt degan oʻsha nur yana bir olam nariga ketib qoldi. Oʻ. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.◆  Gʻulomjon hokimni kutgani bormadi. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o.◆  Birdan uyiga, bolalarining oldiga borgisi keldi. S. Ahmad, Ufq.

6 Doimo bir yoʻnalishda yurmoq, qatna-moq.◆  Ishga bormoq. n Gʻijim roʻmol toʻqiy-man, Maktab borib oʻqiyman. "Qoʻshiqlar".

7 Oʻz ishi, faoliyatida yoki taraqqiyot jarayonida biror yoʻldan ketmoq, biror yoʻnalishda harakat qilmoq.◆  Oʻzbekiston demokratik jamiyat qurish yoʻlidan bor-moqda. m Chin inson, yomonlar boʻhton qil-ganda ham, toʻgʻri yoʻldan adashmay boraveradi. Gazetadan.◆  Ular oʻzlariga, oʻz yerlariga, oʻz uylariga hayot, suv keltirish uchun.. kurashga boradilar. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o.

8 Qoʻyilmoq, koʻrsatilmoq (spektakl, tomosha va sh.k. haqida).◆  Kinoteatrda yangi film borayotir.

9 Davom etmoq, boʻlmoq, ketmoq, oʻtmoq, kechmoq (ish, suhbat, vaqg va sh. k. haqida).◆  Hiz-gʻin bahs bormoqda. Gan yosh mutaxassislar haqida bordi. Kunlar ketidan kunlar borar edi.

10 s. t. Sigʻmoq, bemalol kirmoq.◆  Taxta qattiq ekan, mix bormayapti. Etik oyogʻimga bormayapti.

11 Soni, miqsori, kattaligi jihatidan maʼlum yuqori chegaraga, darajaga yetmoq, erishmoq.◆  Qoʻylar soni besh yuzga bordi. Xonaning uzunligi toʻrt metrga ham bor-maydi. yaya◆  Odamda miya poʻstlogʻining sathi, oʻrtacha olganda, 1250 kv. sm. boʻlib, otda 350 kv. sm. ga ham bormaydi. "Anatomiya".

12 Davom etib, rivojlanib, biror darajaga yetmoq, biror oqibatga kelmoq.◆  Ahvol shungacha bordi. m Otabek yorilish daraja-siga borib qaytdi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. ◆ Bir oʻzingiz kuchanganingiz bilan uzoqqa bora olmaysiz. S. Siyoyev, Yorugʻlik.

13 Oʻtib, kechib, muayyan pallaga, vaqtga yetmoq (vaqt haqida).◆  Tong otarga borib, koʻzi yoridi. m Koʻchalarda nayzabozlik jangi bosh-lanib ketdi.. yarim kechaga borganda, ikki tomon aralashib ketdi. A. Qahhor, Asarlar. Bemor yana koʻzini yumdi, uty yumganicha ochmadi

◆ — saharga borib uzildi. A. Qahhor, Asarlar.

14 Maʼlum yoshga kirmoq, yetmoq.◆  Solih Maxdum oʻttizga borganda, maktabdorligi ham yaxshigina shuhrat topadi.. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon.◆  Doʻppifurush — ellikka borib qolgan odam. A. Qahhor, Asarlar. Katta

◆ — oʻgay qaynona, yoshi oltmishlarga borgan, semiz, zabardast, dimogʻdor kampir edi. Oybek, Tanlangan asarlar.

15 Yetakchi feʼl ifodalagan ish-hara-katning: a) darajama-daraja rivojlani-shini, kuchayib ortishini bildiradi.◆  Qor va shamol kuchaya bordi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Hozir kosib bilan dehqonning sabr kosa-si toʻlib boryapti. S. Siyoyev, Yorugʻlik.◆  Gʻazal intihosiga yetgan sari Avazning chehrasi yorishib borardi. S. Siyoyev, Yorugʻlik.◆  Serquyosh oʻlkamiz xalqimizning bunyodkorlik mehnati tufayli tobora goʻzamashib bormoqda. Gazetadan.◆  Dushman tang ahvolda qolgan, qurshov halqasi tobora torayib borardi. Gazetadan; b) davomiyligini bildiradi.◆  Nima boʻlsa ham, tevaragidagi koʻklam bezaklarini koʻz-dan kechira boradir. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Maston uni orqasidan suyab bordi. A. Qahhor, Asarlar.◆  Matqovul aka odamlar orasidan asta oʻtib bordi. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o.; v) tugallanganligini bildiradi.◆  Zaynab juda ishongan holda oʻz uyiga yetib bordi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Yon-boshdagi xonani taqillatmasdan kirib bordi. Oʻ. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.◆  Uch kun deganda shaharga kirib bordim. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

16 Joʻnalish kelishigi shaklidagi ayrim mavhum otlar bilan ishlatiladi va maʼno-siga koʻra bosh kelishik shaklidagi ayni shunday otlar bilan kelgan "qilmoq" soʻziga toʻgʻri keladi, maye.:◆  andishaga bormoq —andi-sha qilmoq. n Tohirjon bolaligiga borib, tixirligini qoʻymadi. N. Maqsudiy, Umidli bola.◆  Juvon bu gapni hazil aralash aytdimi, chin aytdimi — Sidiqjon farqiga borol-madi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.◆  Boʻtaboy hovlidagi supada cha,1qancha yotib, ming xilxayollarga boradi. S. Ahmad, Hukm.◆  Kelga-nim unga yoqmadi shekilli, degan andishaga ham bordi. Oybek, Tanlangan asarlar.

17 Qoʻshma feʼl tarkibiga kiradi, maye.: ◆ borib yetmoq, bora kelmoq. m Uzbek oyim oʻrta eshikka borib yetmagan ham edi, narigi yoqdan qoʻshnining bolasi yugurib kirib qoldi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Olib bormoq 1) boshlab, yoʻl koʻrsatib, birga bormoq.◆  Joʻnar oldida Oʻrmonjon Si-diqjonning qulogʻiga: -Mehmonlarni bizni-kiga olib bor, men orqalaringdan yetib bora-man, — dedi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari; 2) eltmoq, eltib bermoq.◆  Bu narsalar-ni uyga olib bor. m [ Yoʻlchi] Ancha yergacha kuzatib, uni [Yormatni] turmaga olib borish-larini anglagach, noshyuj orqaga qaytdi. Oybek, Tanlangan asarlar; 3) uzatmoq, choʻz-moq. [◆  Otabek] Eshik zanjiriga qoʻlini olib borgani holda, oʻylanib toʻxtadi va eshikni ochmay, orqasiga qaytdi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar; 4) biror darajaga, chegaraga yetkiz-moq.◆  Birinchi kvartal rejasini 150 foizga olib bordik\ 5) boshqarmoq.◆  ..Ergash Hamro-qulov raislik qilib, majlisni olib bormoqda. P. Tursun, Oʻqituvchi; 6) muntazam ravishda amalga oshirmoq, oʻtkazmoq.◆  Ish olib bormoq. Tajriba olib bormoq. v Odamlarning oʻt kechib, suv kechib olib borgan kuraiiari nati-jasida turmushlari qanday oʻzgargan/tgini koʻrsatmoqchi, xolos. A. Qahhor, Yillar.

Borib turgan Biror belgi-xususiyatning ortiqgshgini ifodalaydigan ibora.◆  Borib turgan yolgʻonchi. v Men boʻlsam, otam borib turgan kambagʻal boʻlgani uchun, u oʻrtogʻimga uzil-kesil javob qila olmasdim. M. Muham-madjonov, Turmush urinishlari. Borsa kel-mas folk. Borgan odam qaytib kela olmay-digan, juda xatarli afsonaviy joy.◆  Endi uning zoʻravonlik qiladigan zameni borsa kelmasga ketdi. P. Tursun, Oʻqituvchi.◆  Uch kun ichidausta Yunusning avzoyi oʻzgarib.. tabib-ning bergan dorisi ham kor qilmadi shekilsh, borsa kelmas safarga otlangani rostga oʻxshabqoldi. S. Abdulla, Soyalar.◆  ..allaqaysi goʻrga, "borsa kelmas"ga uzatilgan ekan. Oybek, O.v. shabadalar. Nari borsa q. nari. Oy borib, omon kel q. oy. Pichoq borib suyakka taqaldi q. suyak. Til bormaydi q. til 2. Ogʻiz bormaydi ayn. til bormaydi.◆  Kumushning "yoʻq" deyishga ogʻzi bormay, "mashshngiz, otr boʻshasa", deb javob berdi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Gʻozi oʻzi gapirishga ogʻzi bormay, "sen gapir" degandek, Umaraliga qaradi. I. Rahim, Ixlos. Yurak bormaydi Yurak betlamaydi, yurak bezillaydi. Qayga boray? Nima qilay, qayerdan va nimadan najot topay?◆  Oʻzimdan chiqqan bayuga, qayga boray davoga? Maqol. Qoʻl bormaydi q. qoʻl.

Sinonimlari

Tashrif buyurmoq, qadam ranjida qilmoq,

Antonimlari

БОРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Feʼl

bormoq bormoq

Ruscha _ru

bormoq
1 идти, пойти, ехать (куда-л.); ходить (куда-л.); посещать (кого-что-л.); ◆ piyoda bormoq идти пешком; ◆ otda bormoq ехать верхом на лошади; ◆ poyezdda bormoq ехать поездом; u yerga borgandan bormagan yaxshi лучше туда не идти (не ехать); men Moskvaga besh marta borganman я ездил в Москву пять раз; biz Lenin yoʻlidan boramiz мы идём по ленинскому пути;
2 идти (о каком-л. процессе, о работе. и т. п.); soʻz adabiyot ustida boryapti речь идёт о литературе; ish yaxshi boryapti дело идёт хорошо;
3 достигать (какой-л. величины, возраста, предела, состояния и т. п.); постигать (что-л.); yoshi ellikka bordi ему уже пятьдесят лет; otardagi qoʻylarning soni besh yuzga bordi число овец в отаре достигло пятисот; ahvol shungacha bordi дело дошло до этого; tong otarga borib к рассвету, на рассвете; ◆ farqiga bormoq различать, отличать; тонко разбираться (в чем-л.), понимать, постигать; смыслить (в чем-л.); ◆ fahmiga bormoq соображать;
4 с деепр. на -a/-y другого глагола означает, что действие постепенно развиваетсяи все более и более нарастает; yaqinlasha boradi всё более и более приближается;
5 с деепр. на -/i/b другого глагола означает, что действие продолжается и развивался или, что действие сопровождается поступательным движением вперёд; ◆ ahvol yaxshilanib bormoqda положение всё улучшается; ◆ yugurib bormoq бежать, побежать; ◆ yurib bormoq идти (от кого-чего-л.);
6 входит в состав ряда сложных глаголов; ◆ yozib bormoq записывать;◆ kuzatib bormoq следить; ◆ uxlab bormoq 1) спать всю дорогу; Samarqandgacha uxlab bordim я спал до самого Самарканда; 2) засыпать; bola uxlab boradi ребёнок засыпает; ◆ oʻtib bormoq проходить (проезжать); vaqt oʻtib boradi время проходит; ◆ haydab bormoq 1) вести под конвоем; 2) гнать гоном впереди себя (напр. табун лошадей, стадо баранов и т. д.); * bor(ing) 1) разг. иди(те), отстань(те); 2) разг. ну, ладно; так и быть; borgan sari всё более и более, чем дальше, тем больше; borib turgan первейший, самый что ни на есть...; borib turgan yolgʻonchi первейший врун; borib turgan kostyum самый что ни на есть лучший костюм; nari borsa самое большее, максимум; borsa kelmas фольк. место, откуда нет возврата; bor baraka! ну, по рукам (говорится, когда заключают сделку, торгуются); yuragim bormaydi мне страшновато; у меня не хватает смелости; til bormaydi язык не поворачивается (сказать что-л.).