choʻmich

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

choʻ-mich

Etimologiyasi

CHOʻMICH 'suyuq ovqatni shopirish, suzish uchun ish— latiladigan uzun dastali roʻzgʻor buyumi'. Qozonda boʻl-sa, ch oʻ m i ch g a chiqadi (Maqol). Bu ot 'suyuqlikka botir-' maʼnosini anglatuvchi chöm- feʼlidan (Devon, II, 34) eski oʻzbek tilida -(ü)ch qoʻshimchasi bilan yasalgan (КРС, 871), keyinchalik ü unlisi i unlisiga almashgan, ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: chöm— + üch = chömüch > chomich. Mahmud Koshgʻariy lugʻatida shunday maʼ-noni anglatgan chömchä soʻzi keltirilgan (Devon, I, 394). DSning 155- betida berilgan izohdan anglashiladiki ('kovsh\ 'cherpak'), chömchä soʻzi chömich soʻziga kuchayti — rish maʼnosini ifodalovchi —ä qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan, shundan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan: chömich + ä > chömchä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Suyuq ovqatni shopirish va suzish uchun ishlatiladigan, uzun dastali roʻzgʻor asbobi; yogʻlogʻi. ◆ Yogʻoch choʻmich. Sirlan-gan choʻmich. Qozonda boʻlsa, choʻmichga chiqar. Ma-qol . ◆ Tuyani choʻmich bilan sugʻorib boʻlmas. Ma-qol . ◆ sht ..qozonda sut qaynagan, sut choʻmichda shopirilgan, choʻmichga qasmoq hidi unnagan. M. M . Doʻst, Lolazor.

Choʻmichda qoqmoq Birovning haqini, tegishini qoqib, urib qolmoq. -Hatto eng oliyjanob maqsadlar boʻlganda ham, — ◆ deydi Yusupov, — oddiy odamlarni choʻmichda qoqmas-lik kerak. Gazetadan .

2 Biror idishdan suv olish uchun ishlatiladigan, dastasi kalta, yogʻoch, metall yoki plastmassadan qilingan roʻzgʻor asbobi. ◆ Said suv toʻla choʻmichni uzatayotganda, bir qul-tum suv otasining soniga toʻkilib ketdi. "Yoshlik" .

Ekskavator choʻmichi Ekskavatorning qum, tuproq oladigan qismi; kovsh.

Antonimlari

ЧЎМИЧ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

choʻmich
половник, уполовник, черпак; ◆ qozonda boʻlsa, ~ga chiqadi посл. что есть в котле, то попадает в уполовник; ◆ 

• ekskavator ~i ковш экскаватора; ~da qoqmoq обманывать, обсчитывать, недодавать часть (причитающейся платы, выдаваемых продуктов и т. п.).