dastarxon

Oʻzbekcha (uz)

Etimologiyasi

DASTARXON Bu ot ПРСda [dästarxai] shaklida (218), OʻKAAQLga dastorxon shaklida (183) kiritilgan: ТжРСda dasturxon shakli ham keltirilib (123), dastarxon shakliga havola qilingan (122). OʻTILda dasturxon shaklida (I, 214) keltirilgan. Oʻzbek soʻzlashuv tilida bu ot dastirxon tarzida ham aytiladi. Manbadarni qiyoslash koʻrsatadiki, bu otni dastarxon shaklida yozish toʻgʻri. ПРСda keltirilgan [dästarche] otiga (218) berilgan kichik dastarxon' izohidan ayonki, dastur oti asli 'ustiga isteʼmol qilinadigan ovqat qoʻyiladigan mato' maʼnosini anglatadi (-cha - kichraytirish maʼnosini ifodadaydigan oʻzbekcha qoʻshimcha). Dastar oti dast otiga (q.) -or qoʻshimchasini (ТжРС, 543) qoʻshib hosil qilingan boʻlib, asli 'tuzilgan', 'tartib toptirilgan' maʼnosini anglatgan. Dastarxon otining xon qismi ПРСda xvan [xan] tarzida yozilib, 'ustiga isteʼmol qilinadigan ovqat koʻyiladigan mato’ maʼnosini anglatishi aytilgan (199); OʻKAAQLda ham shunday izoh berilib, 'taom' maʼnosini ham anglatishi aytilgan (660). Oxirgi izohga koʻra dastarxon oti 'taom bilan toʻldirilgan maxsus mato’ maʼnosini anglatishi ayon boʻladi. 82
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.