izlamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

iz-la-moq

Etimologiyasi

IZLA- ’axtar, qidir-’. Ukamni i z l a b yurib-man. Bu feʼl qadimgi turkiy tilda ’biror narsadan qolgan nishona (botiq joy, kir kabilar)’ maʼnosini anglatuvchi ï:z otining (ЭСТЯ, I, 646) iz shaklidan -lä qoʻshimchasi bilan yasalgan: iz + lä = izlä- (ДС, 216). Dastlab 'izidan axtar-’ maʼnosini anglatgan, keyincha-lik maʼnoda kengayish voqe boʻlib, umuman axtarishni anglata boshlagan. Oʻzbek tilida bu feʼl istä- shaklida ham ishlatiladi (Ukamni i s t a b yuribman), bunda -lä qoʻshimchasining -tä shakli qoʻshilishi bilan iz soʻzi oxiridagi z undoshi s undoshiga almashgan: iz + tä > istä- I.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 (yurib, qarab, soʻrab) Kim-sa yoki narsani topish harakatida boʻlmoq; axtarmoq, qidirmoq. ◆ Ish izlamoq. Ona oʻgʻli-ga qiz izlar edi. Choʻpon yoʻqolgan qoʻylarni iz-lamoqda edi. a ◆ Boshim eson, oʻtib ketdi koʻp yillar. Shakarbekni izlab, topmadim xabar. "Shirin bilan Shakar" . ◆ Indiniga ertalab ona-bola yoʻlga chiqib, bedarak ketgan otani izlabketdilar. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ ..quyuq qoshlari ostidagi yarim ochiq koʻzlari kimni-dir izlagandek qaraydir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . U ◆ kimnidir izlayotgandek, u yoq-bu yogʻiga picha alanglabqarabturdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

2 Fikrlash, oʻylash orqali topish hara-katida boʻlmoq; axtarmoq. ◆ Bahona iz,shmoq. Yangilik izlamoq. Dalil izlamoq. yat Matchon toʻra Jumagulga erishishga koʻzi yetmagach, uni Isfandiyorxonga inʼom qilib, unga yaxshi koʻri-nish yoʻllarini izladi. J. Sharipov, „Xorazm“ .

Tirnoq orasidan (yoki ostidan) kir iz-lamoq. q. tirnoq.

Antonimlari

ИЗЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

izlamoq izlamoq

Ruscha _ru

izlamoq
искать, разыскивать, отыскивать; izlab topmoq разыскать, отыскать; izlab yurmoq отыскивать, разыскивать; ◆ tirnoq orasidan kir ~ (букв. выискивать грязь под ногтями) подкапываться (под кого-л.); искать вину там, где её нет; искать повод для нанесения (кому-л.) вреда;◆ yoʻl ~ искать путь (для решения какого-л. вопроса и т. п.).