Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

koʻ-mir

Aytilishi

Etimologiyasi

KOʻMIR ' yogʻochni koʻmib yondirish usuli bilan tayyorlangan yoqilgʻi'. Qadim zamonlarda k oʻ m i r yogʻochni yondirib tayyorlangan. Bu ot qadimgi turkiy tilda ' chuqurga joylab, ustini tuproq bilan berkit—' maʼnosini anglatuvchi köm- feʼlidan (Devon, II, 35; DS, 314) —(ü)r qoʻshimchasi bilan yasalgan (ДС, 314); oʻzbek tilida ikkinchi boʻgʻindagi ü unlisi i unlisiga al— mashgan, ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: köm— + ür = kömoʻr > kömir > komir.

'Yerdan qazib olinadigan qattiq yonilgʻi' oʻzlash — tirilgandan keyin ikki turli koʻmirni farqlash uchun birinchisi pista koʻmir, ikkinchisi tosh koʻmir deb atala boshlagan (hozir bu birikmalar bir soʻzga yax — litlangan: pistakoʻmir, toshkoʻmir).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Kuyib qoraygan, lekin hali kulga aylanmagan yogʻoch qoldigʻi. ◆ Chayla qamishlari allaqachon yonib bitib, yogʻochlari-gina qora koʻmir boʻlib, chars-chars tutab yotardi. N. Fozilov, „Diydor“ .

Pista (yoki pistoqi) koʻmir Maxsus koʻra-da yogʻochni kuydirib tayyorlangan koʻmir. ◆ Ochiq tanchaga pista koʻmir solib.. ikki muf-ti qoʻllarini olovga tovlar edilar. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ ..kabob koʻralarda archaning pistoqi koʻmiri choʻgʻlatildi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

2 Yerdan qazib olinadigan, asli oʻsimlik qoldigʻidan hosil boʻlgan qattiq yoqilgʻi; toshkoʻmir. ◆ Koʻmir sanoati. Kumir koni, yat ◆ Shaxtalarda shaxtyor shiddatkor.. Koʻmirlarni qulatar yaxlit. Yo. Mirzo . ◆ Qozo-gʻiston — bu Qaragʻanda, Qazgan bilan tuga-mas koʻmir. H. Olimjon .

Sinonimlari

Antonimlari

КЎМИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Shorcha: кöбÿр

Ruscha _ru

koʻmir
уголь; // угольный; ◆ tosh ~ каменный уголь; ◆ pista ~, yogʻoch ~ древесный уголь; ◆ ~ sanoati угольная промышленность; ◆ ~ni koʻra qilish углежжение; ◆ ~ boyitish fabrikasi спец. углеобогатительная фабрика; ◆ ~ puli ист. особый сбор с учеников старой школы на покупку угля для отопления школьного помещения.

koʻmir