loy

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

loy

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[f. — balchiq, loyqa; choʻkindi;

botqoq] 1 Nam taʼsirida yoki suv bilan qorishib, yumshoq va yopishqoq massa holi-ga kelgan tuproq. ◆ Yomgʻir yogʻdi — koʻcha loy boʻldi. Mashina loy sachratdi. sht ◆ Bola suvni koʻp sepib, yerni loy qilib yuborgan edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Deyarlik har qadam-da bir poy kavushi oyoqdan tushib, loyga bo-tar, qiz engashib olar.. edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Loy boʻlmoq 1) loy tegib ifloslanmoq. ◆ Adolat ajriq kovlagan edi, barmogʻi loy boʻldi. I. Rahim, „Chin muhabbat; 2) xijolat-dan, uyatdan qizarib, yerga qaramoq, noqu-lay ahvolda qolmoq“ .

2 Suv ostiga oʻtirib qolgan togʻ jinsla-ridan, qum, tuproq zarrachalaridan hosil boʻlgan choʻkindi; balchiq (Baʼzi turlari shifobaxsh boʻlib, davolash maqsadlarida ishlatiladi). ◆ Ariqning loyini tozalamoq.

3 Tuproqni suvga qorib, baʼzan somon, jun kabi narsalar aralashtirib tayyorlangan maxsus qurilish materiali. ◆ Somonli loy. Kulol loyi. Loy qilmoq. Loy pishitmoq. Loy suvoq. yash Sovuqda loy qorib, oyogʻimiz kesak, burnimiz sholgʻomday boʻlib ketdi. E. Raimov, „Ajab qishloq“ .

Ishning tagi loy Ishning oqibati yomon, chatoq. Loy chaplamoq Xunuk, noqulay, haqoratli vaziyatga qoʻymoq; bulgʻamoq. ◆ Fi-ribgarlik, zimdan uzatilgan qancha-qancha pora obroʻli kishilarni jarga uloqtirdi, vijdonlariga loy chapladi. Gazetadan . Loyga bulgʻamoq (yoki belamoq) Qoralamoq, yerga urmoq; dogʻ tushirmoq, isnod keltirmoq. ◆ Butun Oltinsoyga mazax boʻlganingni bshsh-sanmi? Or-nomusimni loyga belading, dogʻ oʻlguncha ketmaydigan boʻldi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . Suv boshidan loy Ish yuqoridan buzilgan, ishni avval boshliq buzgan, ◆ -Agar komissiya raisi, — dedi Shu-kur, — tuzuk odam boʻlsa edi, Oʻrmon polvon-ning gapiga kirib surishtirmasdan, tekshir-masdan shuncha urardimi? -Suv boshidan loy, — dedi Gʻoyib. S. Ayniy, „Qullar“ .

Antonimlari

ЛОЙ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

loy
1 жидкая глина; ◆ ~ ishi работа с глиной; ◆ ~ porsilloq обл. детская хлопушка из глины; ◆ ~ qilmoq (за)месить глину; ◆ ~ pishitmoq хорошо замесить глину; ◆ ~ tepmoq месить глину ногами;
2 грязь (напр. на улице); ил, грязевой осадок; ◆ ~ boʻlmoq 1) стать грязным; ◆ yomgʻir yogʻdi, koʻcha ~ boʻldi прошёл дождь, на улице стало грязно; ◆ etigim ~ boʻldi у меня сапоги загрязнились; 2) быть готовым провалиться сквозь землю; ◆ shifobaxsh ~ лечебная грязь, целебная грязь; ◆ ~ vannalari грязевые ванны;
3 перен. жарг. деньги; ◆ 

• mis qozonga ~ tuvoq погов. (букв. к медному котлу глиняную крышку) как корове седло; ◆ ishi bitdi, eshagi ~dan oʻtdi погов. (букв. его дело окончено, его осёл перешёл через грязь) дело сделано, а теперь с вами не знаюсь (о неблагодарном человеке); ◆ ishning tagi ~ дело дрянь, дело плохо кончилось; ◆ suv boshidan ~ вода мутна с начала (соотв. рыба гниет с головы).