Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

mot

Aytilishi

Etimologiyasi

MOT Bu ot asli 'hayratlanish' maʼnosini anglatib, shahmat oʻyinida 'engilish' maʼnosini anglatadi (ТжРС, 233; OʻKAAQL, 198; OʻTIL, I, 472). Bu ot bilan oʻzbek tilida mot qsh-, mot boʻl- feʼllari hosil qilingan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

\a. oL. — oʻlim, oʻlish, oʻldirish; yengilish] Shaxmat oʻyinida shohning raqib donasi hujumidan himoya topolmay qolgan yutqiziq holati. ◆ [Munajjim: dona surib] Kisht! Mot! Uygʻun va I . Sulton, Alisher Navoiy.

Mot boʻlmoq 1) mot holatga tushmoq; yut-qizmoq. ◆ Isfandiyor rakibidan mot boʻlgan shatranjchidek oʻso/g boʻliboʻtirdi. S. Siyoyev, „Avaz; 2) munozara, bahs va sh“ .k. bellashuv-larda yengilmoq, mulzam holatga tushmoq. ◆ ..taxmini tasodifan toʻgʻri chiqib kolsa, unda Mahmudning oʻzi mot boʻladi-ku. M. Osim, „Karvon yoʻllarida“ . Mot qilmoq 1) mot holatga tushirmoq (shaxmat oʻyinida). ◆ Laganbardor xodim yangi shaxmatchi boshlik-ni ikki yurishda mot ksh 1'di. Gazetadan; 2) bahs, munozara kabilarda raqibini yeng-moq. ◆ Lekin koʻp vaqt doʻkondor oshnasini bir gap bilan mot kilib qoʻyganini koʻpirtirib maqtanadi. Mirmuhsin, „Umid“ . Motga tut-moq Gap-soʻzidan ilintirib (toʻxtatib) us-tun kelishga, "mot qilish"ga harakat qil-moq. ◆ Shoshmang, Musa aka, bu gapni aʼzolar oʻrtasiga tashlab olaylik, koni, umumiy majlis nima deydi, — Nizomiddinov Mu-sani motga tutmokchi boʻldi. S. Ahmad, „Hukm“ .

Sinonimlari

Antonimlari

МОТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

mot
шахм. мат; ◆ ~ boʻlmoq или ◆ ~ga qolmoq 1) получать мат; 2) перен. терпеть поражение, быть побежденным; ◆ ~ qilmoq 1) давать мат, заматовать; 2) перен. побеждать, покорять; поражать, удивлять, изумлять; озадачивать; поддевать;◆ Naqqoshlarning sanʼati uni raso ~ qilgan edi (Ойбек, «Навоий») Искусство живописцев крайне изумило его; ◆ kampirni ~ qilganiga magʻrur boʻldi он был горд, что ему удалось поддеть старуху.

mot