oʻlchamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻl-cha-moq

Etimologiyasi

OʻLCHA- 'maxsus asbob bilan narsaning uzunligini aniqla-’. Yetti oʻ l ch a b, bir kes (Maqol). Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi ’uzunligini belgila-’ maʼno — sini anglatgan öl- feʼlidan -(ü)ch qoʻshimchasi bilan yasalgan otga -ä qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, I, 529); keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (КРС, 593), oʻzbek tilida birinchi boʻgʻindagi ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: (öl- + üch = ölüch) + ä = ölüchä- > ölchä- > olchä-. Bu feʼl oʻzbek tilining ayrim shevalarida ochlä- shaklida ham ishlatiladi; bunda lch undoshlarining oʻrni almashadi: olchä- > ochlä-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻlchov asbobi vositasida narsaning uzunligi, oʻlchamini belgilamoq.

Yogʻochning uzunligini oʻlchamoq. Maydon sat-hini oʻlchamoq. Oqayotgan suv miqdorini oʻl-chamoq. Yetti oʻlchab, bir kes. Maqol. ■■ ◆ Xani, yaxshi qiz, oʻrningizdan turing, boʻyingiz-ni oʻlchaymiz. I. Rahim, Ixlos. ◆ Sotuvchilar-dan biri sut oʻlchamoqda.. "Mushtum".

2 Fikr-mulohaza bilan chamasini, qi-sobini qilmoq, belgilashga harakat kil-mox. ◆ -Kechasi bir mahalgacha gaplashib, ham-ma boʻladigan gapni oʻlchab, chamalab koʻrdik,

— dedi chol. P. Tursun, Oʻqituvchi. [◆ Hasanali\ Bu ikki turli masalaning oʻng-tersini ay-lantirib muhokama qildi va oʻlchadi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Oʻz gazi bilan oʻlchamoq q. gaz I.

Antonimlari

ЎЛЧАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻlchamoq
мерить, измерять; отмерять, примерять; oʻz gazi bilan oʻlchamoq мерить на свой аршин; yetti oʻlchab, bir kes посл. семь раз отмерь, один раз отрежь; oʻlchab bermoq отмерить; oʻlchab koʻrmoq 1) измерить; 2) примерить; прикинуть; Kechasi bir mahalgacha gaplashib, hamma boʻladigan gapni oʻlchab, chamalab koʻrdik (П. Турсун, «Ўкитувчи») Мы засиделись допоздна, всё взвесили и прикинули, как поступить.