qaqir

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-qir

Etimologiyasi

QAQIR ' suvsizlikdan qaqragan'. Taishalab yoshgan qaqir choʻllarni qosildor etib, Bogʻ-u boʻston-u ekinzor etgali imkoni suv (Habibiy). Bunday maʼnoli soʻz qadimgi turkiy til aks ettirilgan man-balarda keltirilmagan. Shunga qaramay ochiq koʻrinib turibdiki, bu sifat -(ï)r qoʻshimchasi bilan yasalgan; unda qaq— qismi 'suvsizlan-' maʼnosini anglatgan Feʼl boʻlishi kerak, lekin bunday soʻz manbalarda oʻz aksini topmagan. Qadimgi turkiy tilda koʻpgina bir boʻgʻinli ot yoki sifat soʻzlarning feʼl eshi boʻlganiga ishonish mumkin. Demak, qaqïr sifati asli qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, 'suvsizlan—' maʼnosini anglatgan qaq- feʼlidan -(ï)r qoʻshimchasi bilan yasal-gan, bu soʻzni qaq— feʼlidan — (ï)r qoʻshimchasi bilan sifatdosh shakli hosil qilingan va u maʼno taraqqiyoti natijasida sifatga koʻchgan deb ham izohlash mumkin; oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisi — ning qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qaq- + ïr = qaqïr > qäqir.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Suvsiz, qaqrab yotgan qoq yer, qaqroq joy. ◆ Boʻz yerlarga suv chiqadi, qishloq atrofi, qaqir boʻz yerlar koʻkalamzor, ekinzor boʻladi. Mirzakalon Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ ◆ Tashnalab yotgan qaqir choʻllarni hosildor etib, Bogʻ-u boʻston-u ekinzor etgali imkon suv. Habibiy

Antonimlari

ҚАҚИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qaqir
безводная, иссохшая земля; // безводный, иссохший; ◆ Qip-qizil qaqirda qizlarning oʻzi qoldi (И. Раћим, «Чин мућаббат») В безводном, совершенно иссохшем месте остались одни девушки.