qizamiq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-za-miq

Etimologiyasi

QIZAMIQ 'bolalarda badanga qizil toshma to — shishi va isitma bilan kechadigan yuqumli kasallik'. Onaning nazarida qizining yuziga h i z a m i q to-shib, shabadada suvlanib ketganga oʻxshardi (Ibrohim Rahim). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli 'qizil tus ol—' maʼnosini ang— latgan qïz- feʼlining (ДС, 450) kuchaytirish maʼno-sini ifodalovchi —a qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shaklidan — muq qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik oʻzbek tilida uchinchi boʻgʻindagi u unlisi ï unlisiga, a unlisi ä unlisiga almashgan, soʻngra ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (qïz- + a = qïza-) + muq = qïzamuq > qïzamïq > qizämiq. Bu ot Mahmud Kosh-gʻariy lugʻatida qïzlamuq shaklida keltirilgan (Devon, I, 480); bu soʻz tarkibida kuchaytirish maʼnosi -la qoʻshimchasi bilan ifodalangan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Asosan bolalarda ayrim aʼzolarning yalligʻlanishi, badanga qizil toshma toshishi va isitma bilan kechadigan yuqumli kasallik. ◆ Onaning nazarida, qizi-ning yuziga qizamiq toshib, shabadada suv-lanib ketganga oʻxshardi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Urush davridagi qizamiq Asqar otaning biryoʻla uch qizini tutday toʻkib ketdi. D. Nuriy, „Osmon ustuni“ .

Antonimlari

ҚИЗАМИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qizamiq
корь; // коревой.