qizdirmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qiz-dir-moq

Etimologiyasi

QIZDIR- 'isitib, kuydiradigan holatga yetkaz-'; 'dogʻ qil— (yogʻni)'. Oʻtning harorati Ergashevning yuzini qizdirib, burqib chiqayotgan tutun esa nafasini boʻgar edi (Nazir Safarov). Bu soʻz eski oʻz — bek tilidagi 'isib, kuydiradigan holatga yet-' maʼno — sini anglatgan qïzï- feʼlidan (КРС, 477) -dïr ort-tirma qoʻshimchasi bilan hosil qilingan; oʻzbek tilida ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qïzï- + dïr = qïzïdïr- > qïzdïr— > qizdir—,
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Qattiq isitmoq, isi-tib qaynoq, kuyadigan yoki kuydiradigan holga keltirmoq; qizitmoq. ◆ Dazmolni qiz-dirmoq. Tandirni qizdirmoq. Yoz quyoshi yer yuzini qizdirmoqda. yash Oʻtning harorati Ergashevning yuzini qizdirib, burqib chiqa-yotgan tutun esa nafasini boʻgʻar edi. N. Safarov, „Vodillik qahramon“ .

2 Dogʻ qilmoq (yogʻni, moyni). ◆ Paxta yogʻini qizdirmoq.

3 Haroratini, isitmasini oshirmoq; isitma chiqarmoq. ◆ Bezgak aʼzoyi badanni qaqshatib qizdirmoqda edi.

4 Qonni yurishtirmoq, qonni yurish-tirib ortiq isitmoq, qizitib yubormoq. ◆ Asal koʻp yeyilsa, badanni qizdiradi. Odamni poʻstin emas, ish qizdiradi. Maqol .

Antonimlari

ҚИЗДИРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qizdirmoq
1 накалять, раскалять, калить; ◆ dazmolni qizdirmoq раскалить утюг; ◆ metallni olovday qizdirmoq накалить металл докрасна; tandirni qizdirib non yopmoq раскалить тандыр и печь лепёшки;
2 вызывать ощущение теплоты, согревать; odamni poʻstin emas, ish qizdiradi посл. человека согревает не шуба, а работа.