qoʻrgʻon

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qoʻr-gʻon

Etimologiyasi

QOʻRGʻON 'atrofi devor bilan ihotalangan joy\

' qalʼa'. Gʻijduvon hoʻrgʻonining sharhi shamol va gʻarb tomonlaridan chihayotgan gulgula tovush ha— voni toʻlgatmohda edi (Sadriddin Ashiy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli 'qoʻriqla-' maʼnosini anglatuvchi qorï- feʼlining kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -gʻa qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shaklidan -n qoʻshimchasi bilan yasalgan; qoʻshimcha qoʻshilganidan keyin ikkinchi boʻgʻin-dagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, a unlisi â unlisiga almashgan: (qorï— + gʻa = qorïgʻa-) + n = qorïgʻan > qorgʻan > qorgʻân. DSda qorïgʻan soʻzi moʻgʻilcha deb belgilangan (458- bet).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻrta asrlarda qalin va baland mudofaa devori bilan oʻrab qu-rilgan, asosan, bir darvozali shahar-qalʼa. ◆ Yov qoʻrgʻonini qamal qilib, uning qulochkash baland devorlari yoniga chodir tashlagan qoʻ-shin kabi odamlar togʻ etagiga toʻlib ket-dilar. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Gʻijduvon qoʻrgʻonining sharqi-shimol va gʻarb tomon-laridan chiqayotgan.. gʻulgʻulali tovush havoni titratmoqda edi. S. Ayniy, „Qullar“ .

2 Qalʼa, shahar, qoʻrgʻon va shu kabilarni mudofaa qilish uchun qurilgan mustahkam devor. ◆ U baoshnd qoʻrgʻon bshshn oʻralgan boʻlib, ichkariga toʻrtta temir darvozadan kirilar edi. M. Osim, „Ibn Sino qissasi“ . ◆ Azizbek tashakkurni bitirgach, hudaychi qoʻrgʻon us-tidagi mudofelarga bor touvushini qoʻyib qichqirdi: -Bek janoblari bu kungi rusta-mona gʻayratlaringizga duo qiladilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Oʻchoq boshida qum-gʻon, Atrofim baland qoʻrgʻon. Koʻngil bergan yorimni Koʻrolmasdan bagʻrim qon. S. Abdulla .

3 Dala joyda va umuman shahardan tash-qarida atrofi devor bilan oʻralgan hovli-joy va uning ichidagi binolar (atrofi, odatda, bogʻ, ekinzorlardan iborat boʻlgan). ◆ Arslonbekning qoʻrgʻonini.. bu yoʻlga tushib olgan koʻr ham topadi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Sherbek qishloqning eng chetidagi qoʻrgʻonni ham bosiboʻtdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

Antonimlari

ҚЎРҒОН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qoʻrgʻon
1 крепость, укрепление; укрепленный город; цитадель; ◆ Shahar qoʻrgʻoni koʻrinib turibdi (А. Ќаћћор, «Сароб») Виднеется городская крепость; ◆ Moskva - tinchlik qoʻrgʻoni Москва - цитадель мира;
2 курган; могильный холм;
3 усадьба, все постройки которой обнесены стеной;
4 вал, крепостной вал, крепостная стена; ◆ kungurador qoʻrgʻon зубчатая стена;
5 Курган (имя собств. мужское).