Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qu-ri-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

QURI— 'suvi, nami qochib, quruq holatga kel—'. Qoʻltigʻidan hogʻozga oʻralgan, h u r i b tolhonlangan nosini olib, til ostiga otdi (Oybek). Qzdimgi tur — kiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl (ДС, 468) asli 'quruq' maʼnosini anglatgan qur soʻzidan (ДС, 467) ï qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik oʻz-bek tilida ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qur + ï = qurï > quri—. Qadimgi turkiy tilda bu feʼl quru— shaklida ham ishlatilgan (ДС, 469).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Hoʻl, namliqdan xoli boʻlmoq, quruq holga kelmoq (q. quruq 1). ◆ Hoʻl boʻlgan kiyimlari oftobda tez quridi. Ar-ralab, yorib, taxlab qoʻyilgan oʻtinlar yaxshi quridi. n ◆ Gʻulomjonlar.. oftobda qurib, taxta oralari katta ochilib qolgan bir tabaqali eshikni taqillatishdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Ipga chizilgan jam-billar qurib, qovjirab qolgan edi. S. Zun-nunova, „Olov“ . ◆ Qoʻltigʻidan qogʻozga oʻralgan, qurib tolqonlangan nosini olib, til osti-ga otdi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

2 Suvi tugamoq (suv obʼyektlari haqida). ◆ Orol dengizi qurib bormoqda. Yaxshi soʻzdan moy eriydi, Yomon soʻzdan soy quriydi. Maqol . ■■ ◆ Yozda chashma qurib ketdi.. "Gulnorpari" .

3 ayn. quruqshamoq. ◆ Ogʻzi qurimoq. m Gapiray desa, ogʻzi ochilmaydi, lablari qu-rib, bir-biriga yopishib qolganday. "Sharq yulduzi". ◆ Ogʻrib qoldi uning nozik bellari, Hofizlarning qurib qoldi tillari. "Mali-kai ayyor" .

4 Rivojlanish, koʻkarishdan toʻxtamoq; zid. koʻkarmoq. ◆ Ekilgan koʻchatlarning baʼzi-lari quriyapti. Qurigan gul. Maysalar suv-sizlikdan quridi. Yashin urgan sada quriy boshladi. Chinor chirimas, archa qurimas. Ma-qol . n ◆ [Yoʻlchi] Ekini qurib qaqragan kam-bagʻal dehqonlarga doʻq qilib, gʻalva koʻtarish-dan nafratlanar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Majnuntolning qurib tushgan shox-lari hovuz boʻyida ivirsib yotar edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ ..koʻchani kesib oʻtgan kichkina ariq labidagi yarmi qurigan katta tol panasiga oʻzini oldi. S. Zunnunova, „Koʻk chiroqlar“ .

5 Butunlay tugamoq, yoʻq boʻlmoq; bit-moq. ◆ Mushukka qanot bitsa, sichqon zoti quriydi. Maqol . hi ◆ Lutfullaning kulbasi qurib, qoʻlga ilinadigan hech narsa qolma-di. Mirmuhsin, „Gʻurbatdagi odam“ . ◆ Agar qish-loqda oriyati butun erkakning urugʻi qurib ketgan boʻlsa, mana, oʻzim gaplashaman sen bilan. N. Norqobilov, „Toʻqnashuv“ .

Yostigʻi qurimoq Biror hodisa, sabab tufayli hayotdan koʻz yummoq; oʻlmoq (odatda koʻpchilikka kelgan oʻlimga nisbatan qoʻllanadi). ◆ Shundoq ham koʻp odamlarning yostigʻi quridi. "Yoshlik" . Iligi qurimoq ayn. iligi puchaymoq q. ilik. Ichi qurimoq Biror narsaning boʻlishini, unga erishishni, bilishni juda-juda istamoq, uni sabr-sizlik bilan kutmoq. ◆ Lekin oʻzining ichi qurib, yosh boladay quvongisi, quvonib, butun Dalvarzintepaga ovoza qilgisi kelar edi. M. Mansurov, „Yombi“ . ◆ Ichim qurimasa, aytarman kimligini. Mirkomilga aloqador gap bu. M. Mansurov, „Yombi“ . Shoʻri quridi q. shoʻr. Qurib qolibdimi (yoki qolganmi)? qu-rib ketibdimi (yoki ketganmi)? Boshqasi yoʻqmi, topilmaydimi, topilmay qoldimi? ◆ [Xotin:] Xudo koʻtarsin sen megajinni! Ikkita bolam bor! Boʻydoq yigit qurib ketganmidi? A. Qahhor, „Mayiz yemagan xotin“ . ◆ Otam bilan onamning rizoliklari uchun shundan boshqa sabab qurib qolganiga nima deyishimni ham bilmayman. A. Qodiriy, „Oʻt-gan kunlar“ . Qursin yoki qurib ketsin qargʻ. Oʻlsin, yoʻq boʻlsin. ◆ Menga tengqur boʻlol-maysan, Koʻngliginang qurib ketsin. Poʻl-kan . ◆ Qurib ketgur shu oʻtinning tutuni biram achchiq ekanki! A. Qahhor, „Asror bobo“ .

Sinonimlari

Quvramoq.

Antonimlari

ҚУРИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qurimoq
1 сохнуть, высыхать, засыхать; kir quridi бельё высохло;
2 сохнуть, вянуть; жухнуть; qurigan gul увядшие (засохшие) цветы;
3 иссякать, переводиться; tinkam qurib ketyapti я чувствую слабость, меня силы покидают; bozorda kartoshka qurib qolibdimi, shuni olmasang! что, на базаре картофель перевёлся, что ли, чтобы такой покупать!;
4 сохнуть, отниматься (о членах тела); bir qoʻli qurib qolgan у него одна рука отсохла; * tuxumi qurigan hayvonlar вымершие животные; beting qursin! чтоб тебе сгинуть!, чтоб твоего лица мне не видеть!; qurib ket! бран. пропади ты пропадом!

qurimoq