shoshmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

shosh-moq

Etimologiyasi

SHOSH- 'biror ishni tez bajarishga intil-', 'oshiq—'. Maxdum shu kungacha Anvar bilan Raʼnoning toʻylarini hilishga shoshmasdan k ye l a r e d i (Abdulla Qodiriy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli shash— tarzida talaffuz qilingan (ДС, 520: shash- I 'suyetitsya, toro — pitsya, speshit'); keyinchalik oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: shash— > shâsh—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Erishish, yetish va sh.k. ga sabrsiz intilmoq; oshiqmoq. ◆ Avaz Yoshul-li bshan ochshib gaplasholmadi, raisning nega shoshayotganiga ham tushunmadi. S. Siyoyev, „Avaz“ . ◆ Yomgʻir aralash qor yogʻib turgan boʻlsa ham, u negadir shoshmas edi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ -Rahmat, shoshib turibmiz, — dedi Melivoy. F. Musajonov, „Nozik ma-sala“ .

2 Tez, zudlik bilan bajarmoq; tez, il-damlik bilan harakat qilmoq. ◆ Odamlarning shoshib yurishiga qaraganda, qormi, yomgʻirmi yogʻsa kerak. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . ◆ Shoshib xatni yonidan chiqazib, qoʻliga berdi. S. Axmad, „Ufq“ . ◆ Zargarov hali qayoqqa borishini bshmasa ham, shoshib, etiklarini kiydi. A. Muxtor, „Boʻronlarda bordek halovat“ .

3 Toʻsatdan yuz bergan ish, hodisa tu-fayli hovliqmoq, hayajonlanmoq, esanki-ramoq. ◆ Toʻsatdan mehmonlar kelib, shoshib qoldim. Shoshganda labbay topilmas. Ma-qol . n ◆ Qudrat esa bolalarning gapini tinglashini ham, atrofdagi boy manzara-larni koʻrib olishini ham bilmay, shoshib qolgan edi. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqlar“ .

Aqli shoshmoq 1) hayron qolmoq, ajab-lanmoq. ◆ Koʻrgazmaga kelganlarning u yerda-gi eksponatlardan aqli shoshadi; 2) gangib qolmoq, „nima qilishini bilmay qolmoq“ . ◆ Ana shu yerga kelganda koʻplarning boshi gangib, aqli shoshib qoldi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . Shoshma hali yoki shoshmay tur Qarab tur hali, mendan koʻrasan (doʻq, poʻpisa). ◆ Shoshma hash, peshonangdan otib, yerga choʻzshtir-masam, odam bolasi emasman. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Sen oʻzboshimchani akamga ay-tib, adabingni berdirib qoʻymasammi, sen etaksiz, shoshmay tur.. K. Yashin, „Hamza“ .

Antonimlari

ШОШМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

shoshmoq shoshmoq

• Turkcha: şaşmak

Ruscha _ru

shoshmoq
1 торопиться, спешить; суетиться; qayoqqa shoshayotibsiz? куда вы торопитесь?; куда вы спешите?; majlisdan keyin kolxozchilar dala tomon shoshdilar после собрания колхозники поспешили в поле; shoshmang! 1) не торопитесь; не спешите; не суетитесь; 2) потерпите; погодите, подождите; shoshma, senimi! погоди ты у меня!; shoshmasdan не торопясь, спокойно; без суеты; shoshmasang, tez yetasan, shoshgandan oʻzib ketasan погов. (букв. не будешь торопиться - доберёшься быстрее и торопливого обгонишь) тише едешь, дальше будешь; shoshgan qiz erga yolchimas посл. (букв. у торопливой девицы не будет хорошего мужа) поспешишь - людей насмешишь; shoshganda labbay topilmas см. labbay 2;
2 теряться, растеряться, опешить, прийти в замешательство; toʻsatdan mehmonlar kelib, shoshib qoldim неожиданно нагрянули гости, и я растерялся; bechora xursandligidan shoshib qoldi бедняга растерялся от радости; nima qilishimni bilmay, aqlim shoshib qoldi я растерялся, не знал что делать; aql shoshadigan narsa умопомрачительная вещь.