Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tez

Aytilishi

Etimologiyasi

TEZ Bu birlik ПРСda [tiz] shaklida (141), ТжРСda tez shaklida (392) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojikcha shakli olingan; koʻp maʼnoli bu birlikning bosh maʼnosi deb ПРСda, ТжРСda 'keskir', 'sanchiluvchan', ikkilamchi maʼnosi deb 'shiddat bilan', 'zudlik bilan' maʼnosi taʼkidlangan; OʻTILda bosh maʼno deb 'darrov', 'jadaya' maʼnosi keltirilgan (11,153). Shunday maʼnoni anglatadigan birlikka -lik koʻshimchasini qoʻshib tezlik mavhum oti yasalgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

\f. — oʻtkir, keskir; oʻyuvchi, ach-

chiq; sanchiluvchan; ziyrak, sezgir; ildam, jadal; chaqqon] 1 Oradan koʻp vaqt oʻtmas-dan, oz (qisqa) vaqt ichida; darrov, tezda. ◆ Majlis tez tugadi. Bola oʻqish-yozishni tez oʻrgandi. Voqealar tez rivojlanmoqda. Shosh-masang, tez yetarsan, shoshgandan oʻzib ke-tarsan. Maqol . m ◆ Bordi-yu, koʻklam seryom-gʻir kelgudek boʻlsa, yer tez yetilmaydi, ekin kechikib ketadi. N. Safarov, „Xadicha Ahro-rova“ . ◆ Havo ayniyapti, ukajon. Bunaqa havoda choʻqqiga chiqish xavfli, Togʻda qorongʻi tez tushadi. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqlar“ .

Tez kunda (yoki kun ichida), tez orada, tez fursatda (yoki fursat ichida) Oradan koʻp vaqg oʻtmasdan, ozgina vaqt oʻtgandan keyin, qisqa fursatda, oz mudsatda. ◆ Azalda taqdi-rimiz qora bitilgan ekanmi, tez kunda boshimizga ogʻir kunlar tushdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Soraxon tez fursat ichida uning koʻnglidan Munisxon ishqini yuvib chi-qardi. A. Qahhor . Sarob.

2 Darhol, shu topda, shu on, zudlik bilan. ◆ Naq peshin vaqtida Yormat choy-non olib keldi, ularni yerga qoʻymasdan, Yoʻlchini ko-uudu: -Tez chiqing-ye.. kunning issigʻini se-zasizmi?! Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Kudrat tez javob aytolmadi. Singlisini, shu bilan birga oʻzini ham yupatish uchun bahona axtar-di. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqlar“ . ◆ Boy tez fahmladi-da: -Shundaymi, jiyan, deb kuldi. Oybek, Tanlangan asarlar.

Tez aytish Oʻzbek xalq ogʻzaki ijodining yanglishib ketish mumkin boʻlgan qofiyadosh, oʻxshash soʻzlarning jumlalarini adashmay, tez talaffuz qilishdan iborat bir turi. Tez boʻl Vaqt oʻtmasdan, darrov harakat qil, imillama. ◆ Yuring, tez boʻling. Hamro opam betob boʻlib qoldi. Tuygʻun, „Zulfizar“ .

3 Meʼyordagiga nisbatan oldinroq, il-gariroq. ◆ Bola otasining soʻzlaridagi maʼno-ni durust tushunmagani uchun bunchalik tez va oson "xoʻp" dedi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ . ◆ Sidiqjonning onasi Xadicha xola umrini xorlik-zorlik tortib oʻtkazgan hamma kishilarday tez qarigan.. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

4 Katta surʼat bilan, shaxdam, jadal. ◆ Tez ishlamok,, Tez yurmoq. Tez oʻqimoq. m ◆ Soy un-cha katta boʻlmasa ham, nihoyatda tez oqar, "qulq-qulq" etgan tovushlar suv ostida katta-katta toshlar yumalayotganini bil-dirib turar edi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ . ◆ Yillar shu qadar tez oʻtardiki, ha-huv de-guncha u oltmishdan oshib, paygʻambar yoshiga yaqinyushmoqda.. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . U,Dil-barga yetib olish uchunmi yoki qattiq haya-jonga tushganidanmi — ◆ tez qadam tashlay boshladi. "Guldasta" .

5 sft. Darrov achchigʻlanib, qizishib ke-tadigan, serjahl, jizzaki. ◆ Juda tezsiz-da, Ahmadjon, berdisini eshitmay boʻgʻasiz-a! S. Karomatov, „Hijron“ . ◆ E.. men bu ishga ara-lashmas edim, bu yigitning oʻzi tezroq. N. Safarov, „Uygʻonish“ .

Jahli (yoki achchigʻi, feʼli) tez Darrov achchigʻlanib, qizishib ketadigan, serjahl, jizzaki. ◆ Shommi kalning jahli juda tez boʻlib, yuragida kek saqlovchi kishi edi. J. Sharipov, „Xorazm“ . ◆ Doshaning achchiqlari tez, asabiy mijoz ekanliklarini aytib oʻtgan edim. M. Muhammadjonov, „Turmush urinish-lari“ . ◆ Xotining, bunaqa feʼli tez ekan, [bo-lani] olib ketmagani ham durust. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari. Tili tez Tezda qi-zishib, bidillab ketadigan, gap bermaydi-gan. ◆ Oh, oʻgʻlim, yoshsan, tiling tez, oʻng-tersi-ga qaramay gapiraverasan. Shuhrat, „Jannat qidirganlar“ .

6 s. t. Juda tez ishlaydigan, tezkor. ◆ Juda tez usta.

Zehni tez Zehni, aqli oʻtkir, tez fahm-lab oladigan, farosatli. Tez yordam Ogʻir bemorlarga shoshilinch yordam koʻrsatish xizmati. ◆ Tez yordam mashinasi. Tez yordam cha-qirmoq. n ◆ Hamma shahar va tumanlarda tez yordam stansiyalari ishlab turibdi. Gazetadan .

Sinonimlari

Antonimlari

ТЕЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

tez
1 скорый, быстрый; скоростной; стремительный; // скоро, быстро; стремительно; ◆ tez surʼat быстрый темп; ◆ tez qadamlar bilan bormoq идти скорыми шагами; ◆ tez otish скостная стрельба; ◆ tez yurar 1) скороход; 2) быстроходный; ◆ u tez ishlaydi он быстро работает; ◆ voqealar tez rivojlanmoqda edi события развивались стремительно; ◆ tezdan, tezda скоро, быстро; ◆ tezgina поскорее; ◆ tez orada скоро, вскоре, в скором времени; ◆ u tez orada qaytib keladi он скоро вернётея; ◆ tez kunda в ближайшие дни, скоро; ◆ tez boʻl! (по) торопись!; (по)скорее!;
2 беглый; // бегло; ◆ tez hisoblash беглый счёт; ◆ tez oʻqish беглое чтение; ◆ u tez oʻqiydi он бегло читает; ◆ tez-tez 1) частый; ◆ tez-tez nafas olish частое дыхание; 2) часто; ◆ u biznikiga tez-tez kelib turar edi он часто у нас бывал; ◆ Mana endi tez-tez kelib turing (А. Ќаћћор, «Сароб») А теперь почаще заходите к нам; 3) быстрый, проворный; беглый; 4) быстро, проворно; наскоро, бегло; ◆ kitobni tez-tez varaqlamoq бегло перелистывать книгу;
3 вспыльчивый; раздражительный; невыдержанный; ◆ Oʻzi mast, ham tez odam, maʼlum-ku! (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Он пьян, да ещё к тому же, как известно, вспыльчивый человек; ◆ 

  • jahli tez злой, раздражительный; ◆ zehni tez сообразительный, сметливый.

Turkcha (tr)

Hol

tez

Sifat

tez (qiyosiy daha tez, eng yuqori en tez)

bot, dissertatsiya, jadal, tezis