tigʻiz

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ti-gʻiz

Etimologiyasi

TIGʻIZ 'bir-biriga juda zich joylashgan'. Tut-hin sasni topolmadim T i gʻ i z oʻrmonlarda ham (Maqsud Shayxzoda). Bu sifat asli eski oʻzbek tilida tïq— feʼlining ' zich qilib joyla—' maʼnosidan —(ï)z qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 339; КРС, 790); keyinchalik ikki unli oraligʻidagi q undoshi gʻ undo — shiga almashgan, ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: tïq — + ïz = tïqïz > tïgʻïz > tigʻiz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Bir-biriga juda yaqin joylashgan; oraligʻi qisqa; zich, qalin. ◆ Tigʻiz daraxtlar. Zalda odam tigʻiz. Tigʻiz oʻtqazilgan koʻchatlar. ʼ ◆ Endi ular ancha zich-tigʻiz qatorlar bilan ilgarilardi. Oybek, „Quyosh qoraymas.“ ◆ Tutqun sasni topolmadim Tigʻiz oʻrmonlarda ham. M. Shayxzoda. ◆ Majnuntol barglari orasidan sirqib tushayotgan yomgʻir tomchilari qizning payvasta qoshlariga, tigʻiz kipriklariga tekkan. P. Kodirov, „Yulduzli tunlar.“

2 Muayyan ish (ishlar) uchun vaqtning kamligi, qisqaligi; ziq. ◆ Kuzakdagi barakali xirmon shu tigʻiz kunlardagi ishning unumi va sifatiga bogʻliq. ◆ Vaqt tigʻiz. Hali bilet ham olganim yoʻq, — dedi Mahmud. A. Ubaydullayev, „Hayot oqimi.“ ◆ Agar mehmonning vaqti tigʻiz boʻlsa, har bir uydan bir narsa olib chiqilib, dasturxonga qoʻyib chiqiladi. Sh. Xolmirzayev, „Qil koʻprik.“

3 Bajarilishi lozim boʻlgan ishlar koʻp va u tez suratda, uzluksiz bajarilishi lozim boʻlgan holat; shoshilinch, oshigʻich, qistalang. ◆ Anhorda ikki objuvoz va ikki tegirmon ishlab turadi.. Shunga qaramay, ish tigʻiz. Gʻulom, „ Toshkentliklar.“ ◆ Dalada ishning tigʻiz vaqti oʻtgani uchun mardikorlarga bundan bir necha kun ilgari javob berilgan. Oybek, „Tanlangan asarlar.“

Antonimlari

ТИҒИЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

tigʻiz

Ruscha _ru

tigʻiz
1 густой, тесный; // густо, тесно; ◆ gullar juda tigʻiz ekilibdi цветы насажены очень густо;
2 стеснённый; ограниченный; ◆ vaqtim tigʻiz время у меня ограничено; я стеснён во времени;
3 срочный; ◆ ish juda tigʻiz работа срочная, работа не терпит отлагательства; ◆ dalada ish tigʻiz на полях работа в разгаре; ◆ tigʻiz qilmoq разг. торопить, поторапливать; ◆ muncha tigʻiz qilasan? что ты так торопишь?