tirmashmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tir-mash-moq

Etimologiyasi

TIRMASH- ' mahkam ushla-', 'yopish-'. .. rangi quv oʻchgan, titrab turgan Anvar uning ikkinchi oyogʻi-ga tirmashdi (H.Ahmar). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'tarna-' maʼnosini anglatgan tïrma- feʼli — dan oʻzlik maʼnosini ifodalovchi -sh qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, III, 345; Devon, II, 241); oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: tïrma- + sh = tïrmash- > tirmäsh—. Asli ' tirna— ’ maʼnosini anglatgan bu soʻzda maʼno taraqqiyoti (maʼnoda kengayish) voqe boʻlib, oʻzbek

tilida 'mahkam yopish—' maʼnosini anglata boshlagan:

' tirnab yopish—' —+ ' mahkam yopish—'.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Mahkam yopishib, chir-mashib, yuqori koʻtarilmoq, yuqoriga chiq-moq. ◆ Sakkizta bola birdan: "Boʻpti, juda soz!" deyishdi-da, devorga tirmashib, tomga gʻizshiashdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ana, ular choʻqqining yonboshida.. yoʻl topib, echkilar-day yuqoriga tirmashib ketishdi. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmokdar“ .

2 Mahkam ushlamoq, yopishmoq. ◆ Men yugu-rib borib, otamning oyogʻiga yopishdim, rangi quv oʻchgan, titrab turgan Anvar uning ikkinchi oyogʻiga tirmashdi. H. Ahmar, Kim haq? Nazokat ariqdan chiqib olishi bilan beliga va bilagiga qattiq titroq qoʻllar tir-mashayotganini koʻrdi. A. Muxtor, Opa-singillar.

Antonimlari

ТИРМАШМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tirmashmoq
1 карабкаться; Murodxon tirmashib tutga chiqdi («Муродхон») Мурадхан вскарабкался на тутовник; ular tirmasha-tirmasha toqqa koʻtarildilar карабкаясь, они поднялись на гору;
2 (за) цепляться; хвататься; Yigitning baquvvat qoʻllariga tirmashib oʻrnidan turdi (С. Аћмад, «Мастура») Держась за сильные руки молодого человека, она поднялась с места;
3 перен. цепляться; набрасываться; Hoy, Yoʻlchi esingni yedingmi? Uyat! - deb yigitga tirmashdi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Она набросилась на молодого человека со словами; «Эй, Юльчи, с ума ты, что ли сошёл? Стыдно!»