uchuq

Oʻzbekcha (uz)

uchuq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

u-chuq

Etimologiyasi

UCHUQ I 'uchunganda labda paydo boʻladigan chiqiq’. U ch u q chiqibdi, endi tuzalib ketasiz. Bu ot qadim-gi turkiy tildagi uch- feʼlining ’chiq-’ maʼnosidan -(u)q qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 616): uch- + uq = uchuq. DSda bu ot uchïq shaklida keltirilgan (604- bet). Devonda esa uchgʻuq shaklida berilgan (Devon, I, 124), bunda uch- feʼliga avval kuchaytirish maʼnosini ifo — dalovchi -gʻu qoʻshimchasi qoʻshilgan, shundan keyin -(u)q qoʻshimchasi bilan ot yasalgan.

UCHUQ II 'kichik bir boʻlagi singan’. Cheti u ch u q laganga osh suzib keldi. Belgi maʼnosini anglatgan bu soʻz uch- feʼlining 'sinib ajral-’ maʼnosidan (OʻTIL, II, 287: uch- 6) eski oʻzbek tilida -(u)q qoʻshimchasi bilan yasalgan: uch- + uq = uchuq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Shamollash, uchunish va sh.k. sabablar tufayli labga toshadigan toshma. ◆ Lablariga toshgan uchuq hali qaytmagan boʻlsa-da, isitmasi pasaygan edi. R. Rah-monov, „Changalzordagi sharpa“ .

Labiga uchuq toshmoq (yoki chiqmoq) q. toshmoq. ◆ Unda koʻngli qingʻirlarning labiga uchuq toshirib yuboradigan qip-qizil gu-vohnoma bor. Gazetadan . ◆ Doim shunday qila-siz, yangilik desa, labingizga uchuq chiqavera-di. A. Muhiddin, „Hadya“ .

uchuq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

u-chuq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Chetining kichik bir qismi singan, cheti uchgan; siniq. ◆ Labi uchuq lagan. Labi uchuq piyola.

Antonimlari

УЧУҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

uchuq I
сыпь, пузырьки (на губах от простуды); ◆ labimga uchuq toshibdi у меня губы обметало; ◆ nina uchuq см. govmichcha.

uchuq II
отбитое, отколотое место (на чем-л.); щербина; ◆ labi uchuq qozon котёл с отколотым краем, казан с отбитым краем.