yongʻoq
Oʻzbekcha (uz)
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
yon-gʻoq
Aytilishi
Etimologiyasi
YONGʻOQ ’mevasi yumaloq qattiq qobiqqa oʻralgan koʻp yillik daraxt’. Adolat chirohlarni yohib yuborib, yo n gʻ o h tagidagi supaga joy hildi (Ibrahim Ra— him). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni ang— latgan bu soʻz asli yagʻaq tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 36). Bu soʻz ’moy’ maʼnosini anglatuvchi yagʻ otidan ’oʻxshash’ maʼnosini ifodalovchi -(a)q qoʻshimchasi bilan hosil qilingan deb talqin etiladi (ЭСТЯ, IV, 59): yagʻ + aq = yagʻaq. Bu soʻzni yagʻ otidan -a qoʻshimchasi bilan feʼl yasalgan va undan -q qoʻshimchasi bilan ot yasalgan deb talqin etish ham mumkin: (yagʻ + a = yagʻa-) + q = yagʻaq. Oʻzbek tilidagi yângʻâq soʻzida asli yagʻ oti — dan -na qoʻshimchasi bilan feʼl yasalgan va undan -q qoʻshimchasi bilan ot yasalgan deb izohlash mumkin; ke-yinchalik gʻn undoshlari oʻrin almashgan, a unlilari â unlilariga almashgan: (yagʻ + na = yagʻna-) + q = yagʻnaq > yangʻaq > yângʻâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
Maʼnosi
1 Magʻzi qattiq poʻchoq qobiqqa oʻralgan koʻp yillik mevali daraxt. ◆ Adolat chiroqlarni yoqib yuborib, yongʻoq tagidagi su-paga joy qildi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Otliqlar qoʻsh yongʻoqning yonidan oʻtib, toʻgʻon-ga qarab burilishdi. O. Yoqubov, „Er boshiga ish tushsa“ .
2 Shu daraxtning mevasi. ◆ Yongʻoq chaqmoq. mt Ular boqqa chiqib, toʻkilgan yongʻoqlarni terib turganda, Jonuzoq oqsoqol qaytib keldi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .
- Bir qop yongʻoq Xushchaqchaq, ichida kiri yoʻqodam haqida. -Bizuni [ Tojimatni] ◆ yosh-ligimizda, bir qop yongʻoq, der edik. Essiz, — deb achindi Nazarov. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ [Umrzoq ota:] Ha, Gʻani samovarchi eski qadr-donim. Qurmagʻur bir qop yongʻoq: borsam, sira zeriktirmaydi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . Boshida yongʻoq chaqmoq q. bosh. Qoʻynini puch yongʻoqqa toʻldirmoq Amalga oshmaydigan, quruq vaʼ-dalar bilan aldamoq. ◆ Bek Laʼlining qoʻyni-ni shu vaqtgacha puch yongʻoqqa toʻldirib kela-yotganini oppa-ochiq aytdi-qoʻydi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Lekin men sizning qoʻyningizni puch yongʻoqqa toʻlgʻizmayman [dedi Sidiqjon]. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .
Sinonimlari
Antonimlari
ЁНҒОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
Ruscha ru
yongʻoq
1 орех; ◆ yer yongʻoq земляной орех, арахис; ◆ choʻchqa yongʻoq жёлудь;
2 грецкий орех (дерево и плод); ◆
- bir qop yongʻoq 1) мешок орехов; 2) весёлый, никогда не унывающий; весельчак;◆ boshida yongʻoq chaqmoq (букв. колоть орехи на чьей-либо голове) осыпать упрёками, попрёками; есть поедом (кого-л.); ◆ qoʻynini puch yongʻoqqa toʻldirmoq наобещать с три короба; сулить золотые горы.
Ozarbayjoncha (az)
Ozarbayjoncha (az)