Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yurt

Aytilishi

Etimologiyasi

YURT ^aholi yashab turgan joy, oʻlka’. Oʻzga yu r t-d a shoh boʻlguncha, oʻz yurtingda gado boʻl (Maqol). Bu ot qadimgi turkiy tilda ’bir joydan ikkinchi bir joyga harakatlan-’ maʼnosini anglatuvchi yorï- feʼ-lining yurï— shaklidan (Devon, III, 96) —t qoʻshimchasi bilan yasalgan, qoʻshimcha qoʻnshlganidan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (ДС, 282): yurï- + t > yurït > yurt. Bu soʻz asli 'koʻchmanchi qabilaga qarashli yerlar’ maʼnosini anglatgan boʻlib, ’aholi yashaydigan joy’ maʼnosi oʻtroq hayot kechirish boshlanganidan keyin yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Maʼlum xalq, aholi yashab tur-gan joy; oʻlka, mamlakat, vatan. ◆ Tugʻilib oʻs-gan yurtim. Oʻzga yurtda shoh boʻlguncha, oʻz yurtingda gado boʻl. Maqol. a ◆ Bahor! Oʻziga xos yoqimli viqor bilan yurt uzra odim tashlaydi. Sh. Rashidov, Qudratli toʻlqin.

2 Biror mamlakat yoki oʻlkada yashovchi xalq; el; aholi. ◆ Yurt puflasa, shamol tura-di. Maqol. n ◆ Ana xolos, qozi pochchang yurt-ga osh berayotgan boʻlsalar, tuyaning dumi yer-ga tegibdi-ku. M. Ismoiliy, Fargʻonat. o.

Yurt soʻramoq Yurtni, mamlakatni bosh-qarmoq, hukmdorlik qilmoq, hokim boʻlmoq. ◆ Agarda mening yurt soʻramoqqa va shu vosi-ta bilan boylik orttirmoqqa orzum boʻl-sa, boshqalardan ham koʻra oʻz oʻgʻlimga — sen-ga maʼlum boʻlmasmidi? A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Bilim yurti Oʻrta maxsus oʻquv, taʼlim-tarbiya muassasasi. ◆ Pedagogika bilim yurti. n ◆ Muborakxon bilim yurtida oʻqib yurgan paytlaridayoq tarbiyachi boʻlib ishlay bosh-lagan edi. R. Fayziy, Hazrati inson. Oʻquv yurti Umuman, oʻquv muassasasi. ◆ Oliy oʻquv yurti.

Sinonimlari

Antonimlari

ЮРТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yurt
1 страна, край; родина; ◆ mening tugʻilib oʻsgan yurtim моя родная страна, мой родной край; моя родина; ◆ yurt soʻramoq уст. управлять страной; ◆ Kambagʻallik kishini yurtdan yurtga sudraydi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Бедность заставляет человека скитаться из края в край; ◆ chet yurtning shohi boʻlguncha oʻz yurtingning gadosi boʻl посл. лучше будь нищим в своей стране, чем шахом (царём) на чужбине;
2 народ, население; ◆ yurt puflasa - shamol turadi посл. если народ подует - образуется ветер; ◆ yurt ustida yurgan odam человек, имеющий опыт и навыки организатора;◆ yurt buzuqi склочник, сплетник;
3 заведение (учебное); ◆ oʻquv yurtlari учебные заведения; ◆ oliy oʻquv yurti высшее учебное заведение; ◆ bilim yurti училище.

Turkcha (tr)