Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

za-har—zaq-qum

Aytilishi

Etimologiyasi

ZAHAR-ZAQQUM Bu sifat tojik tilida 'juda achchiq' maʼnosini anglatadigan zahr (q.) va arabcha zahqum (ARS, 331) sifatlari bilan zahru zaqqum tarzida, tuzilgan (ТжРС, I tom, 1946, 195); oʻzbek tilida u bogʻlamasi tashlanib, zahr qismi tarkibiga a tovushi kiritilib olingan (OʻTIL, I, 302). Zaqqum oti 'anchar' daraxtini anglatadi, uning sutsimon shirasida oʻtkir zaharli modda boʻlib, shu asosda 'juda achchiq' maʼnosini anglatish uchun ham ishlatiladi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 ot, ayn. zahar 2. ◆ Nafisa xoʻrliklarga goh chidab, xilvatga oʻtib yigʻlab, goho "xudo oʻlim bersin shunaqa turmushga, oltin kosam bor deb, zahar-zaqqum ichgandan sopol tovoqdagi obi-yovgʻon yaxshimasmi", deb.. yurganda, Aʼzam oʻzgarib qoldi. Shuhrat, „Jannat qidirganlar“ . ◆ Xalq molini yegandan koʻra zahar-zaqqum ye Oybek, „O.v. shabadalar“ .

Zahar-zaqqum boʻlmoq ayn. zahar boʻlmoq q. zahar 2. ◆ Elchi bu ziyofat muftiga zahar-zaqqum boʻlganini sezib, suhbatni boʻlishga qaror berdi.. A. Hakimov, „Ilon izidan“ . ◆ Zahar-zaqqum boʻlar totigan oshing, Daryo-daryo boʻlib toʻkilar yoshing. Uygʻun, „Tong qoʻshigʻi“ . Zahar-zaqqum qilmoq ayn. zahar qilmoq q. zahar 2.

2 sft. Juda ham achchiq; isteʼmol qilib boʻlmaydigan. Zahar-zaqqum dori. Zahar-zaqqum ovqat.

3 sft. koʻchma. Kishiga qattiq botadigan, achchiq kinoya, piching, kesatiq. ◆ Ajabo, Mavlonqulov bu zahar-zaqqum gaplarga pinak ham buzmadi. X. Sultonov, „Onamning yurti“ .

Sinonimlari

Antonimlari

ЗАҲАР-ЗАҚҚУМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

zahar-zaqqum
◆ 1 = zaxar; Xalq molini yegandan koʻra zahar-zaqqum ye! (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Чем есть народное добро, лучше ешь яд!;
2 очень горький, очень едкий; ◆ zahar-zaqqum qilmoq 1) сделать горьким, придавать горечь; ◆ qalampir shoʻrvani zahar-zaqqum qilibdi от перца суп получился очень горький; 2) перен. отравлять (едкими словами, насмешками); ◆ u ovqatimni zahar-zaqqum qildi он отравил мне всю еду (напр. своими замечаниями).

zahar-zaqqum