boʻri

Oʻzbekcha (uz)

boʻri I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻ-ri

Etimologiyasi

BOʻRI ’itsimonlar oilasiga mansub yirtqich hay — von’. Toʻdadan ayrilganni b oʻ r i yer (Maqol). Bu ot qadimgi turkiy tilda 'kulrang’, ’koʻkimtir’ maʼnosini anglatgan bor | boz sifatining bör shaklidan -i qoʻ-shimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, II, 221; ПДП, 373; Devon, III, 239; DS, 118); oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: bör + i = böri > bori. Bu hayvonga nom rangiga koʻra berilgan. Bu soʻz turkiy tilga eroniy tildan oʻzlashgan boʻlishi mumkin deyiladi (ЭСТЯ, II, 221).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Sutemizuvchilarning itsi-monlar oilasiga mansub yirtqich hayvon; qashqir.◆  Ayrilganni ayiq yer, boʻlinganni boʻri yer. Maqol.◆  Boʻridan qoʻrqqan toʻqayga kirmas. Maqol.◆  Och boʻri qoʻy tanlamas. Maqol. m◆  Suvonjon qoʻraga hujum qilgan bir och boʻrini otib olibdi. S. Anorboyev, Oqsoy. ◆ Bu choʻlda biram boʻri koʻp ekanki, kechasi bilan qoʻrqib chiqdim. S. Ahmad, Ufq.

2 koʻchma Yovuz, qonxoʻr, shafqatsiz odam haqida.◆  Yuragim san eding, Gulnor, koʻzim shggari ochilgan boʻlsa edi, man oʻz yuragimni boʻrilarga yedirarmidim? Tongla mahsharda qay yuz bilan sanga boqaman? Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Ahmad Husayn oqarib ketdi-yu, lekin indamadi, chunki boʻrilar orasida ekanini yaxshi bshshrdi. Oybek, Nur qidirib. ◆ Badia xona burchagiga tisarshxdi. Roʻparasida turgan daxshatli boʻridan koʻz uzmasdi. Mirmuhsin, Meʼmor.

3 Boʻri (erkaklar ismi).

Boʻri boqish (yoki qarash) qilmoq Qoʻrqinchli, dahshatli qaramoq, yeb qoʻygudek qaramoq.◆  Bir qoʻlida tesha, Sanobarga boʻri qarash qilib yaqinlashdi. K. Yashin, Hamza. Boʻri yeydimi "Nimadan qoʻrqasan" degan maʼnoda ishlatiladigan ibora. |◆ Hayot.\ -Voyey, sizam bir qiziqsizki, buvi, nima, meni boʻri yeb ketarmidi ? — dedi-yu, hovli etagiga yurib ketdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ ◆  Latifjon hiringlab: -(diplomni) boʻri yermidi, uyning toʻriga ekib qoʻyganman, — dedi. "Mushtum". Boʻrimisiz, tulkimisiz? "Quruq qaytdingizmi yoki undirib?" degan maʼnoda ishlatiladigan ibora.◆  [Hasan:] Quruq kelishga uyaldim-da, taqsir! [Qodirqul:/ Qani, boʻrimisiz, tulki? Hamza, Boy ila xizmatchi. Boʻrining ogʻzi yesa ham qon, yemasa ham qon "Yomonligi bilan tanilgan, yomonligini qoʻysa ham, qoʻymasa ham — yomon" degan maʼnoda ishlatiladigan ibora.◆  Boʻrining yesa ham, yemasa ham ogʻzi qon. Shukrullo, Saylanma. Boʻri tugʻdi (yoki bolaladi) Kun chiqib turib, yomgʻir yogʻayotganda aytiladigan ibora. Boʻri qulogʻi ovda Nomaʼlum kishilar yoki aygʻoq-agʻyorlar gap poylab yurgani haqida oʻz kishisini ogohlantirish uchun ishlatiladigan ibora. "Qoʻyni boʻriga topshirmoq"-biror narsani yoki ishni eng koʻp zarar yetkazadigan yoki suisteʼmol qiladigan, oqibatsiz kishiga topshirib qoʻymoq.◆  Murodova bilmaydi. Shuning uchun keyingi arizani Davronovga yuboribdi. — Qoʻyni boʻriga topshiribdi-da. I. Rahim, Ixlos.

Boʻri 11

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻ-ri

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

astr. Osmonning janubiy yarim-sharida joylashgan yulduzlar turkumi.

Antonimlari

БЎРИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Boʻri

OʻTIL

• Yoqutcha: бөрө

Ruscha _ru

boʻri
1 волк; ◆ boʻrimisiz, tulki? (букв. кто же вы, волк или лиса?) со щитом или на щите?; ◆ toʻdadan ayrilganni boʻri yer посл. отбившегося от стада съедает волк; ◆ boʻri yoʻq dema, boʻrk ostida, yov yoʻq dema, jar ostida посл. не говори, что волка нет - он под шапкой, не говори, что врага нет - он в овраге (т. е. будь бдительным);◆ boʻrining ogʻzi yesa ham qon, yemasa ham qon посл. у волка морда всегда в крови, съел ли он овцу или не съел; ◆ qoʻyni boʻriga topshirmoq поручить овцу волку; соотв. пустить козла в огород; ◆ boʻrining qulogʻi ovda (букв. уши волка на охоте) у волка всегда ушки на макушке;
2 Boʻri (имя собств. мужское); ◆ 

• boʻri tugʻdi (букв. волчица ощенилась) идёт слепой (грибной) дождь.