bayʼat

Oʻzbekcha (uz)

Aytilishi

bay-'at

Etimologiyasi

arab. – ahd, ahdnoma, itoat qasami; oldi-sotdi;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. din. esk. s. t. Rahbarga qasamyod qilish ahdnomasi. Rahbarga, bosh qoʻmondon va boshqa rahnamo boʻlgan vakilga boʻysunish, boʻyin egish, itoat qilish, vafodor boʻlishlikni ifodalovchi ahdnoma; (ayn. Harbiy qasamyod;) Bunday ahdnomalar hozirgi davrga qadar ayrim mamlakatlarda ogʻzaki nutqdan rasmiy uslubga isloh qilinib, hamon harbiy qasamyod sifatida qoʻllanib kelinmoqda. ◆ Darhaqiqat, Alloh moʻminlardan daraxt ostida sizga bay'at berayotgan paytlarida rozi boʻldi. Ularning qalblarida nima borligini bildi. Bas, ularga oromni indirdi va ularni yaqin g'alaba bilan mukofotladi.. qurʼon 48:18 ◆ Payg'ambar(ﷺ)ning hayotlik chog'laridagi bay'at–ahdnoma Islomga kirish va uning amallarini bajarish haqida boʻlgan. Oʻsha vaqtdagi bay'atning ba'zi taraflari Payg'ambar(ﷺ)ning shaxslariga, u zotga itoat qilishga boʻlgan. Nabiy(ﷺ) vafot etganlaridan keyin xalifaga bay'at qilish yoʻlga qoʻyilgan. Bu bay'at oʻziga xos siyosiy ma'noni aks ettirgan. Davlat boshlig'i lavozimiga saylash va unga boshliq sifatida itoat qilish ma'nosida boʻlgan. islom.uz, „Байъат ҳақида“

2. Sotuvchi va xaridor oʻrtasidagi shartnoma; Savdo (va sh. k. oldi-sotdi) bilan bogʻliq boʻlgan kelishuvlar. ◆ «Bay'at» soʻzi lug'atda «oldi-sotdi»ni anglatadi. Shariatda esa, bay'at kishilarning Rasululloh(ﷺ)ga itoat haqida bergan ahdnomalarini ifoda qiladi. Bu ahdnomada ham ahd beruvchi shaxs oʻz itoati evaziga savobni sotib olish ma'nosi borligidan «bay'at» deyilgan. islom.uz, „Байъат“

3. din. Tasavvuf ilmida (ayn. q. tasavvuf) shogird (murid) oʻz ustoziga (murshid)ga sodiq qolishga va uning barcha koʻrsatmalarini bajarishga (qoʻl berib) qasamyod qilishi. Haqiqiy shayxlar tasavvuf shayxlariga beriladigan bay'atni taqvo asosida ustoz va shogirdlik ahdnomasi deb bilganlar. Shuning uchun ham muridlardan bay'at olishda qoʻlni qoʻlga qoʻyib turib: ◆ "Albatta, senga bay'at qilayotganlar faqat Allohning oʻziga bay'at qilmoqdalar. Allohning qoʻli ularning qoʻllari ustidadir. Kim (bay'atni) buzsa, oʻziga qarshi buzadi xolos, va kim Allohga qilgan ahdiga vafo qilsa, unga tezda ulkan ajr berilur" qurʼon 48:10, „(islom.uz, Байъат ҳақида)“ , oyati karimasini tilovat qilish bilan kifoyalanganlar. Shu bilan shayx va murid orasida ustoz-shogirdlik ahdnomasi tuzilgan boʻladi. Shayx oʻzining ustozlik vazifasini sidqidildan sodiqlik ila bajarishga, murid esa oʻz shayxiga sadoqatli shogird boʻlishga ahd bergan boʻladilar.