begona

Oʻzbekcha (uz)

begona I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

be-go-na

Etimologiyasi

BEGONA Bu sifat ПРСda [bigane] shaklida (62), ТжРСda begona shaklida (56), OʻTILda ham begona shaklida (93) keltirilgan. Koʻrinadiki, bu sifat oʻzbek tiliga tojik tili shakchida olingan; 'qarindoshligi tanishligi yoʻq', 'yot' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, I, 93). Bu sifat bilan oʻzbek tilida begonapash-, benogasira- feʼllari hosil qilingan, yetti yot-begona sifati tuzilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[0. — qarindosh yoki

tanish boʻlmagan; yot] 1 Qarindoshlik yoki boshqa jihatdan bir toifadagi, guruhdagi kishilardan chetda turuvchi, ularga muno-sabati boʻlmagan; yot.◆  Menga begona boʻlsangiz, oʻgʻlingizga begona emassiz-ku. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.◆  Yoʻlchi uchun bu qiz endi begona emas. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ Elmurod uning yo'nida oʻtirar va beixtiyor uning chiroyli koʻzlariga damba-dam qarab qoʻyar, nazarida, Fotima tobora uzoqlashib, tobora yot va begona boʻlib borayotganga oʻxshar edi. P. Tursun, Oʻqituvchi.

Begona qilmoq 1) oʻzidan uzoqlash-tirmoq, yot kishilar qatoriga oʻtkazmoq; 2) koʻchma chetga ketkizmoq, birovning quliga, ixtiyoriga oʻtkazib yubormoq.◆  Agar bundan keyin ham nasiyaga goʻsht olmoqchi boʻlsalar, savdoni begona qilmay, mening oldimga kelaversikshr. "Latifalar".◆  Aqlni begona qishang! Agar chora koʻrish lozim boʻlib qolsa, men bu yerda. N. Safarov, Sohib changal.

2 Tegishli boʻlmagan, chetdan kelgan; chet. ◆ Tushari har hovli eshigida oʻsha yerda yashov-chilardan navbatchilar tayinlanadi — begona kirmasin. Shuhrat, Shinelli yillar.◆  Bir yerga yangi kelgan begona odam darrov hammani taniy olmaydi. P. Tursun, Oʻqituvchi.

3 Oʻzgalarga tegishli, notanish; oʻzga.◆  Begona shahar. m Mana endi, begona koʻz, begona quloqning yoʻgʻida uchovi xoxolashib, ogʻiz-burun oʻpishibkelayotir. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ ◆ Ayol.. begona tilda gapshshuvchilarga tikilib, rangi oʻchib, oʻrnidan turdi. Oybek, Quyosh qo-raymas.◆  Ularning [mehmonlarning] gaplari, muomalalari, yurish-turishlari Ioʻlchiga tomom begona tuyuldi. Oybek, Tanlangan asarlar.

4 koʻchma Xabari boʻlmagan, koʻrmagan, bilmagan; yot.◆  Hayotning dagʻal muoma,shsidan begona, faqat uning chuchuk soʻzlarinigina tinglab kelgan Otabekka bu xoʻrlik tur-mushdan birinchi zarba edi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Ammo Unsinning koʻngli oʻyin-kulgini koʻtarmas, shodlik unga begona edi. Oybek, Tanlangan asarlar.

Begona oʻt Odamlar ekmaydigan, ammo madaniy ekinlar orasida tasodifiy urugʻ-dan koʻkarib chiqqan yovvoyi oʻt.◆  Yerdan yaxshi unum olish uchun yerning begona oʻpiardan toza-lanishi, kuzda chuqur chopilishi, goʻng solinishi kabi masalsishrga koʻp ahamiyat berib qoladi. A. Qodiriy, Obid ketmon.

begona II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

be-go-na

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Beklarga, beklar nasliga xos boʻlgan, dabdabali, hashamatli; beklarcha.

Antonimlari

БЕГОНА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

begona I
чужой, посторонний; инородный; ◆ begonalar oldida при чужих; ◆ begona boʻlib ketmoq стать чужим, далёким; отойти, отвыкнуть; ◆ begona qilmoq 1) ставить в положение чужого; 2) давать возможность попасть в чужие руки; ◆ pulni begona qilmang не давайте дегьгам попасть в чужие руки (т. е. делайте покупки у меня); ◆ ...goʻsht olmoqchi boʻlsalar, savdoni begona qilmay, mening oldimga kelaversinlar («Афанди») ... если хотят покупать мясо, пусть не покупают у других, а приходят ко мне.

begona II
по-бекски, как бек; // присущий беку.