birvarakayiga

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bir-va-ra-ka-yi-ga

Etimologiyasi

BIRVARAKAY(IGA) Bu ravish oʻzbek tilida bir sanoq soni bilan 'marta' maʼnosini anglatadigan tojikcha bor otidan (ТжРС, 131) tuzilgan bir bor birikmasiga oʻzbekcha -akay(igä) qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan boʻlib, 'bir yoʻla, 'biratoʻlasi' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, I, 117).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

BIRVARAKAYIGA ’bir martadayoq’, ’biratoʻlasi’, bir vaqtning o'zida. Ichidagi barcha gam-hasratini birvaraxayi-g a toʻkib soldi. Bu soʻz asli bir soni va ’marta’ maʼnosini anglatuvchi bâr soʻzidan tuzilgan bir bâr birikmasiga -äkäy qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan birbâräkäy ravishining -i egalik qoʻshimchasini va -gä joʻnalish kelishigi qoʻshimchasini olgan shakli boʻlib, hozir uning tarkibidagi bu grammatik qoʻshimchalar ajratilmaydi: [(bir bâr) + äkäy] + i + gä = birbârä-käyigä; keyinchalik ikkinchi boʻgʻin boshidagi b undoshi v undoshiga, shu ikkinchi boʻgʻindagi â unlisi ä unlisiga almashgan: birbâräkäyigä > birväräkäyigä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. rvsh. Bir galdayoq, hammasini bir qilib, biratoʻlasi. ◆ Kumush oʻn besh kunlardan beri yigʻilib kelgan achchigʻini birvarakay toʻkib soldi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar.“ ◆ U [Oʻlmas] hozir Mirhojiboyni qoʻlga tushirsa, hamma yomonliklari uchun birvarakayiga qasos olishga tayyor edi. Yo. Shukurov, „Qasos.“

2. Birdan, baravariga. ◆  Hammasi birvarakayiga "yoʻq" degan maʼnoda bosh chayqashdi. "Yoshlik". ◆  Qator toʻplar birvarakayiga qattiq gumburladi. P. Qodirov, „Uch ildiz.“ ◆ Birvarakay yoqqan yomgʻir hammasini shoshirib yubordi. H. Nuʼmon, „Fasllar.“

Antonimlari

БИРВАРАКАЙИГА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Ruscha _ru

birvarakay(iga
сразу, разом; за один приём, на один раз.