boʻgʻiz

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻ-gʻiz

Etimologiyasi

BOʻGʻIZ ’tomoqning qiziloʻngach va kekirdak bosh-lanadigan yeri’. Maxsum oʻsih tirnohlarini Bobohul-ning b oʻ gʻ z i g a botirishga choglab xezlanib kela boshladi (Sunnatilla Anorboyev). Bu ot qadimgi turkiy tilda ’qis—’ maʼnosini anglatuvchi bogʻ- feʼlidan -(u)z qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, II, 168; ПДП, 372; DS, 110); oʻzbek tilida keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi u unlisi i unlisiga almashgan: bogʻ- + uz = bogʻuz > bogʻiz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

(3-sh. birl. boʻgʻzi va boʻgʻizi) 1 anat. Tomoqning qiziloʻngach va kekirdak boshlanadigan yeri; tomoq. Odam ogʻzidan, mol boʻgʻzidan osilar. Maqol. ■■ Hazratqul qoʻzi-choqning boʻgʻziga pichoq tortdi. S. Ahmad, Yulduz. Qitigʻiga tegsang, boʻgʻzingga ustara tortishdan toymaydi battol. S. Siyoyev, Yorugʻlik.

Joni boʻgʻiziga keldi q. jon.

2 koʻchma Jon, hayot-mamot ramzi. Musul-monqulning omonsiz qilichi ogʻaynimning boʻgʻ-zida edi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

3 Qumgʻon, oftoba va sh. k. idishlarning qornidan yuqorisidagi tor, naysimon qismi. Shishaning boʻgʻzi. Obdastaning boʻgʻzi. Boʻgʻzi tor idish, tm -Qaysi biridan boʻlsin? — dedi shishshtrning boʻgʻzidan ushlab turib. S. Siyoyev, Otliq ayol.

4 Oʻsimlik tanasining ildizga tutash-gan joyi. Bundan maqsad: koʻchatning boʻgʻzi-dagi tuproq choʻkib, havo kiritmaydi, ildizi yaxshi rivojlanadi. Gazetadan.

Gapi, soʻzi boʻgʻziga tiqilmoq yoki boʻgʻzida qolmoq Muayyan sharoit, ruhiy holat taʼ-sirida oʻz fikrini ayta olmay qolmoq, gapirolmay qolmoq. Indamadi-yu, aytadi-gan gapi boʻgʻziga tiqilib qolganday boʻldi. A. Muxtor, Asarlar. Shu soʻz boʻgʻziga tiqildi. Aytay dedi, aytolmadi. "Yoshlik". Shu payt eshik zarb bshshn taqillab qoldi. Muhabbat choʻchib tushdi. Safaralining gapi boʻgʻzida qoldi. N. Fozilov, Diydor.

Antonimlari

БЎҒИЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

boʻgʻiz

• Turkcha: boğaz

Ruscha _ru

boʻgʻiz
[[[boʻgʻzi]]]
1 анат. горло, глотка; гортань; ◆ boʻgʻiz qisar yoʻtal удушливый кашель; ◆ boʻgʻiz qopqogʻi анат. надгортанник; joni boʻgʻziga keldi 1) он находится при последнем издыхании; 2) перен. он вышел из терпения; он рассвирепел; boʻgʻzidan olmoq перен. схватить (кого-л.) за горло;
2 горлышко; горловина; shisha(ning) boʻgʻzi горлышко бутылки.