Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻrk

Aytilishi

Etimologiyasi

BOʻRK ’bosh kiyimining bir turi’, 'qalpoq’. Bosh omon boʻlsa, b oʻ r k topiladi (Maqol). Bu ot qadimgi turkiy tildagi ’qopla-’, ’yop-’ maʼnosini anglatgan börü- feʼlidan (Devon, II, 164) -k qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, II, 222); keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi

tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (ПДП, 373; Devon, I, 333; DS, 118); oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: börü- + k = börük > börk > bork.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

esk. Oshlangan qorakoʻl teridan silindr shaklida tikilgan bosh kiyim, telpak.◆ Bosh omon boʻlsa, boʻrk monwiadu. Maqol.◆ Boshsiz boʻrk boʻlmas, Toysiz — turk. Maqol. n◆ Shu payt shiypon ichidan boshiga boʻrk kiygan Botir chiqdi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar. Qilich zarbidan Xonzoda begim-

27—Oʻzbek tilining izdali lugʻati

◆ ning boshidagi boʻrki uchib ketdi-yu, uzun sochlari yoyilib, yelkasiga tushdi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar.

Bosh yorilsa, boʻrk ostida (yoki ichida) Oilaviy yoki ichki janjal, nizolarni tashqariga chiqarmaslik kerakligi haqida aytiladigan ibora.◆ Bosh yorilsa, boʻrk ichida, deydilar, — boʻlar-boʻlmasga kattalarni ishdan qoʻyib gʻirillayverish xunuk narsa. S. Ahmad, Hukm. Ehtimol, boshqalarning xo-tinlari ham shunaqadir, u qayoqdan 6'wicuh: ◆ bosh yorigʻi boʻrk ichida, qoʻl sinigʻi yeng ichida. Shuhrat, Jannat qidirganlar. Boʻrk ol desa, bosh (yoki kalla) olmoq Buyurilgandan ortiq jazolamoq, haddan oshirmoq.◆ Boʻrk ol desa, bosh olib keladigan dovyurak yigit eding-ku! Nima boʻldi? Uygʻun, Asarlar.◆ Sanamay sak-kiz deydigan, boʻrk ol desa, kalla oladigan baʼzi tergovchilar qoʻlini tizzasiga urib, shoshib qoldilar. Gazetadan.

Sinonimlari

Antonimlari

БЎРК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Ruscha _ru

boʻrk
шапка (преимущественно меховая);◆ bosh omon boʻlsa boʻrk topilur посл. была бы голова цела, а шапка найдется; ◆ bosh yorilsa, boʻrk ostida посл. если и расколется голова, то под шапкой; соотв. не надо выносить сор из избы.

boʻrk