boqmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boq-moq

Etimologiyasi

BOQ- 'diqqat bilan qara-’. Bohha b o h s a n g, bogʻ boʻladi, botmon-dahsar yogʻ boʻladi (Maqol). Qadim-gi turkiy tilda ham shunday maʼnoni va boshqa bir qancha maʼnolarni anglatgan bu feʼl baq- tarzida ta-laffuz qilingan (ПДП, 368; DS, 81), oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: baq- > bâq-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Nazar tashlamoq, nazar solmoq, qaramoq.◆  Koʻzguga boqmoq. Lashyukning ketishiga boqma, kelishiga boq. Maqol. m ◆ Dengiz suvidek tiniq koʻzlari muloyim va mehr bshshn boqardi. S. Karomatov, Oltin qum.◆  Qora koʻzlari juda shoʻx boqib, jaz etib, bagʻringga botadi. I. Rahim, Ixlos.◆  Qizning atrofga jovdirab turgan koʻzlari xomush yerga boqdi. S. Ahmad, Mehribon.

2 koʻchma Moʻralamoq; koʻrinmoq, namoyon boʻlmoq.◆  Yoʻlchi Shokir otaning doʻkonxonasi eshigini astagina ochib boqdi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Qorli togʻlar choʻqqisidan boqadi quyosh. Gʻayratiy.◆  Zangori dengizning tiniq qoʻynidan Kumush oy noʼshnib, kulib boqadi. Uygʻun.

3 Fikran nazar tashlamoq, koʻz oldiga keltirmoq, koʻzdan kechirmoq.◆  Oʻziga boqma, soʻziga boq. Maqol. sht◆  Tarixga boqing, ming yil ilgari Xorazmda Beruniy oʻtgan, u juda koʻp kitoblar yozib qoldirgan. J. Sharipov, Xorazm.◆  Siz bshshn zamonning zayliga boq-masak, qiyomat qoyim boʻlajak. S. Siyoyev, Avaz. ◆ Oʻylab boqsam: qalbim mushtdek! Vatan juda keng! Oʻylab boqsam: Vatan va dsh1 bir-biriga teng. Yo. Mirzo, Oʻgʻil mehri.◆  Boqsam, yoʻling oydin ekan, Kel, poyingni oʻpay, oʻgʻlon. B. Boyqobilov, Sharora.

4 Iltifot qilmoq, qoʻllab-quvvatla-moq, hurmat qilmoq.◆  Yaxshi yaxshiga boqar, Yomon daryoga oqar. R. Jumaniyozov, Soʻz koʻrki — maqol.◆  El boqsa, baxting kular, El boq-masa, taxting qular. Maqol. n◆  Boy boyga boqar, suv soyga oqar. Boʻlmaydi. Siz bilan ittifoq boʻlolmaymiz. N. Safarov, Tanlangan asarlar.

5 Tarbiyalab voyaga yetkazmoq, parvarish qilmoq; qarab turmoq.◆  Bola boqmoq. sht ◆ Bittayu bitta oʻgʻsh! Margʻshyun degan joyda, allakisharning qoʻlida, asli nomaʼlum ki-shilarning qiziga ushgansin-da.. oʻgʻil boqib katta qilgan ona — Oʻzbek oyim ikki qoʻlini burniga tiqib qarab qola bersin. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Xudoyqul mening oʻz jigarim, ammadan qolgan sagʻir. Yetti yoshidan boqib, odam qildim. P. Tursun, Oʻqituvchi.◆  -Uka-larimni boqsa, tegaman, — dedim kampirga. Oybek, Tanlangan asarlar.

6 Oʻz qaramogʻida boʻlganlarni moddiy jihatdan taʼminlamoq; tirikchilik ehti-yojlarini va sh. k. ni qondirib, taʼmin etmoq.◆  Oila boqmoq. shj Yetim nabiralarni ogʻir mehnat bilan ham boqa olmagan bu jafokash chol.. hovlisining qolgan qismini sotishga majbur boʻlgan edi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Bahorning bir kuni qishni boqar. Gazetadan.◆  Otadan qolgan shu qoʻl dastgoh chol-kampirni umr boʻyi boqdi. A. Muxtor, Opa-singillar.◆  Sizning ketmon-laringiz oʻzingizni ham boqadi, dehqonni ham. S. Siyoyev, Yorugʻlik.

7 Parvarishlab yetishtirmoq, asramoq (uy hayvonlari va parranda haqida).◆  Tovuq boqmoq. Kurt boqmoq. n Bir xoʻroz boqib oʻtiribman, tepsa, xonni oʻldiradi. S. Siyoyev, Yorugʻlik.◆  Sharoit yomon, joʻja boqadigan joyimiz yoʻq, k a ta kl ar juda tor. Gazetadan.

Mol (yoki sigir, qoʻy va sh. k.) boqmoq 1) mol asramoq.◆  Mol boqsang, ogʻzi-burning moy, Boʻri boqsang, ogʻzi-burning loy. Maqol. n ◆ Begimjon bu yil kuzda erimning kelishiga soʻyaman, deb qoʻy boqib yurgan edi, urush boshlanib qoldi. I. Rahim, Chin muhabbat; 2) molni yetaklab yoki haydab yurib oʻtlat-moq.◆  Men yoshlikdan otamga qarashdim, poda boqdim, mashoq terdim. Oybek, Tanlangan asarlar.

8 Qidirib topib oʻldirmoq (bitni, bur-gani).

Bosh (yoki soch) boqmoq Boshdagi bitladni, sirkalarni topib oʻldirmoq.◆  Oygul kampir-ning boshini boqishga oʻtiribdi. "Oltin olma".◆  Qoʻshnilar savobuchun malakning sochini boqib, yuvib-tarab qoʻyardi. Mirmuhsin, Yoʻ-qolgan javohir.

9 s. t. Davolamoq, shifolamoq.◆  Uning ka-ssshni boqmagan vrach qolmadi. Kasalni boqib tuzatmoq. n Oʻjar ekan bu soldat, deb tashlab qoʻymadilar. Koʻp qatori yaramni boqdilar. N. Safarov, Olovli izlar.

10 Koʻmakchi feʼl vazifasida kelib, yetakchi feʼldan anglashilgan ish-harakatni bajarishga urinish, sinash maʼnosini bildiradi.◆  Mingboshi Zebi kirguncha, dutor olib chertib boqdi. Choʻlpon, Kecha va kunduz.◆  "Kam-bagʻal boʻlsang, koʻchib boq, boyvachcha boʻlsang, oʻlib boq", degan gapda hikmat koʻp ekan. S. Ahmad, Saylanma.

</a>Fol boqmoq q. fol.

Antonimlari

БОҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

boqmoq boqmoq

Tillar

• Turkcha:bakmak
• Gagauzcha:bakmaa
• Ozarbayjoncha:baxmaq
• Turkmancha:bakmak, qaramak, nazar salmak, seretmek
• Qrim-tatarcha:baqmaq, qaramaq, qıdırmaq
• Tatarcha:bağu, qaraw
• Inglizcha:to look

Ruscha _ru

boqmoq
1 прям. и перен. смотреть, глядеть; ◆ oynaga boqmoq смотреть в зеркало; laylakning ketishiga boqma, kelishiga boq посл. смотри не на отлёт аиста, а на его прилёт; zamon senga boqmasa, sen zamonga boq посл. если время не считается с тобой, то ты считайся с временем;
2 ухаживать, присматривать (за кем-л.); ◆ bola boqmoq ухаживать за ребёнком;
3 держать, выращивать, выкармливать, откармливать; пасти; ◆ qurt boqmoq выкармливать шелковичных червей; ◆ yoʻq boqmoq держать, откармливать или пасти овец; ◆ poda boqmoq пасти стадо; otni boqsang, ot qilasan, yovni quvsang, mot qilasan посл. будешь кормить коня - будет конь, будешь преследовать врага - победишь;
4 содержать, кормить, обеспечивать; иметь (кого-л.) на иждивении; ◆ oila boqmoq содержать (свою) семью; Otadan qolgan shu qoʻl dastgoh chol-kampirni umr boʻyi boqdi (А. Мухтор, «Опа-сингаллар») Этот ручной станок, оставшийся в наследство от отца, кормил старика и старуху всю жизнь; ◆ goʻsht bilan boqmoq кормить мясом;
5 искать насекомых (в голове, в одежде);
6 лечить; kasalni boqib tuzatmoq вылечить больного;
7 с деепр. на -(i)b другого глагола означает пробовать, питаться; oʻqib boqing прочтите-ка; попробуйте прочесть; yeb boqing попробуйте, отведайте; ◆ 

• fol boqmoq гадать, ворожить; предсказывать.