chigal

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chi-gal

Etimologiyasi

CHIGAL 'uchini topib, yoyib boʻlmaydigan, chalka — shib ketgan' (ip, ingichka sim kabilar). [Poʻlatjon] koʻpdan beri miyasini chulgab olgan ch i g a l yechilib ketgandek, oʻzini yengil his hildi (Sayid Ahmad). Bu soʻz asli qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, 'tug-\ 'bogʻla—' maʼnosini anglatgan chïgʻ— feʼlining (ДС, 147) chig- shaklidan -(ä)l qoʻshimchasi bilan yasalgan: (chïgʻ- | | chig ) + äl = chigäl. Bu soʻzni boshqacha talqin qilish imkoniyati ham mavjud, Mahmud Koshgʻariy lugʻatida chigildi - 'bogʻlandi' (Devon, II, 153), chig-lishdi - ' mahkam boʻldi' (Devon, II, 244) soʻzlari kel— tirilgan. Koʻrinib turibdiki, bu soʻzlar chig- feʼlidan 'oʻzlik' maʼnosini ifodalovchi — (i)l qoʻshimchasi bilan hosil qilingan: chig- + il = chigil-. Ikkinchi soʻzga kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi — (i)sh qoʻshimchasi qoʻshilgan va shundan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan: (chig- + il) + ish = chigi-lish- > chiglish-. Chigäl soʻzi asli chigil- feʼlidan maʼno taraqqiyoti yoʻli bilan oʻsib chiqqan (oʻzbek tilida bu sifat chigil tarzida ham talaffuz qilinadi: OʻTIL , II, 365), keyinchalik l undoshi oldidagi i unlisi ä un — lisiga almashgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Uchini topib, yozib boʻlmay-digan, chalkashib, u yer-bu yeriga tugun tu-shib qolgan (ip, ingichka sim va sh. k. haqi-da). ◆ \Onam\ Otamning bu javobidan chigal kalavaning uchini topganday, uni yaxshilab yechishga kirishdi. S. Ayniy, „Esdaliklar“ .

2 koʻchma Chalkashib, murakkablashib ketgan; chalkash. ◆ Chigal bir masala. n ◆ Men ona yurtim, jonajon Orolim va uning chigal qismati haqida ogʻir oʻyga toldim. Gazetadan .

3 koʻchma Muammo; qiyin masala. ◆ Ulugʻbek.. handasa ilmida chigallarni yechuvchi.. erdi. "Yoshlik" . ◆ Suv muammosi hal boʻldi-yu, boshqa chigal chiqdi. E. Samandar, „Daryosini yoʻqot-gan qirgʻoq“ .

Chigalini yozmoq 1) ogʻrigʻini, uvushigʻi-ni tarqatmoq. ◆ Yigit oʻrnidan turib, chigalini yozishuchun kerishdi. 3. Aʼlam, Zarb; 2) koʻn-

gil gʻashligini tarqatmoq. ◆ \Xola:] Bunaqa uylarda is bosib oʻtiraversa, yuragiga zar-dob toʻplanadi-da! Bunday toʻy-poʻy qilib, koʻnglidagi chigalini yozmasa. S. Nurov, „Narvoy“ .

Antonimlari

ЧИГАЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Nido

chigal

Ruscha _ru

chigal
1 спутанный, спутавшийся (напр., о нитках); ◆ ~ kalava спутанный моток пряжи;
2 перен. сложный; трудный, запутанный; ◆ ~ muammo сложная, трудно разрешимая проблема; ◆ ~ masala сложный, запутанный вопрос; ◆ ~ini yozmoq 1) разминать больное или затёкшее место; ◆ oyogʻimning ~ini yozib kelay пройдусь-ка я, чтобы размять затёкшие ноги; 2) = yurakni boʻshatmoq; см. yurak 2.