dahyak

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dah-yak

Etimologiyasi

DAHYAK Bu ot tojikcha 'oʻn' maʼnosini anglatadigan dah sanok soniga (ТжРС, 124) 'bir' maʼnosini anglatadigan yak sonini (ТжРС, 468) qoʻshib tuzilgan boʻlib, 'oʻndan biri' maʼnosini _ anglatadi; tarixan 'dehqonlardan hosilning oʻndan bir qismi miqdorida olinadigan soliq'ni bildiradi (OʻTIL, I, 217). Oʻzbek tilida qoʻshib yoziladigan bu ot tojik tilida asli az dahi yak tarzida ajratib yozilgan (ТжРС, 124).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

\f. az — oʻn hissadan bir hissa] map. 1 Qoʻqon va Buxoro xonliklarida dehqonlardan yetishtirilgan hosilning oʻndan bir qismining soliq haqi tariqasida olinishi; ushr. U [buvim/ aytardi: -Vaqf dahyagini uylari kuygur amlokdor bilan ijarador ikki baravar qilib oldilar. S. Ayniy, Esdaliklar.

2 Buxoro amirligida vaqf yerlaridan olingan daromadning madrasalarning max-sus imtihondan oʻtgan mullavachchalariga be-riladigan qismi.

3 Oʻrta Osiyoda: oʻtmishda yer, ulov, urugʻ-lik, ovqat va b. hamma xarajatlarni yer egasi (xoʻjayinlar)dan olib, hosilning oʻndan toʻqqiz hissasini yer egasi, oʻndan bir hissasini oʻzi olish sharti bilan dehqon-chilik qilish tartibi. ◆ Huv oq yerni qirq yil ekdim dahyakka. Anovi yerga qurib oldim chay-lamni. Gʻ. Gʻulom . -Endi, — dedi Nazarboy, — berilgan arpaning dahyagi hisobidan mening qopimga bir gʻalvir sol. S. Ayniy, Qullar.

Antonimlari

ДАҲЯК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

dahyak
ист.
1 налог, взимавшийся с крестьян, в виде одной десятой части урожая;
2 издольщина, при которой за аренду земли и орудий, уплачивалась одна десятая часть урожая.