daraja

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

da-ra-ja

Etimologiyasi

[a. - bosqich; martaba, unvon; zina]

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Ish-harakat, xususiyat yoki holatning meʼyori, chegarasini anglatadi; koʻpincha aniqlovchilar bilan ishlatiladi. ◆ Traktor quloqni qomatga keltiradigan darajada tarillab ishlaydi. E. Usmonov, „Yolqin“ . ◆ Odamlar uyni boshlariga koʻtarar darajada xandon tashlab, qattiq kuldilar. S. Ayniy, „Esdaliklar“ . ◆ Otabek qiziq holatda qoldi, bir turli titrab ketdi, koʻzlari qinidan chiqar darajaga yetdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Tomogʻi qirilar darajaga yetdi. "Sharq yulduzi" . ◆ Ular [suratlar] orasida mukammal darajaga yetganlari ham oz emas. M. Xayrullayev, „Tilla marjoy“ . ◆ Uning xotirasi hayratda qolarli darajada boy va tiniq edi. Gazetadan . ◆ Darslarning oson-qiyinlik darajasini oʻquvchining oʻzi aniqlagani yaxshi. "Fan va turmush" . ◆ Bolaning yigʻisi bu motamsaro muhitda yuraklarni tilka-pora qilarli darajada ayanchli edi. F. Musajonov, „Himmat“ . ◆ Unga shu darajada pul vaʼda etilgan ediki, bu pulga uch arava sotib olish mumkin edi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .

2. Tadrijiy yoki nisbiy taraqqiyot, rivojlanish pogʻonasi; saviya, yuksaklik oʻlchami. ◆ Bilim darajasi. ◆ Turmush darajasi. ◆ Texnikami hozirgi zamon talablari darajasiga koʻtarmoq. ◆ Boʻsh vaqt ishlab chiqarish kuchlarining taraqqiyot darajasiga bogʻliq boʻlib, oʻzi bu taraqqiyotning bevosita natijasi hisoblanadi. "Fan va turmush" . ◆ Fan va texnika, sanoat shu darajada tez taraqqiy etyaptiki, uni tovush emas, yorugʻlik tezligi bilangina qiyoslash mumkin. Gazetadan .

3.esk. Mansab pogʻonasi, rutba, martaba. ◆ Anvar bosh munshiylik darajasini olgandan keyin, maxdum ilgarigi siyosatni davom ettirish va ettirmaslik toʻgʻrisida ikkilanib qoldi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Zarbof toʻn kiygan, beliga tilla kamar bogʻlagan sersoqol eshikogʻa birinchi vazir darajasidagi katta bek edi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

4. Ilm-fan sohasidagi ishlari uchun maʼlum qoidalar va talablar asosida beriladigan ilmiy unvon. ◆ Ilmiy daraja. ◆ Fan nomzodi darajasi. ◆ Fan doktori darajasi. ◆ Ilmiy kengash kashfiyotimni koʻrib chiqib, yaxshi baholabdi va menga meditsina fanlari doktori darajasini berishga qaror qilibdi. X. Toʻxtaboyev, „Shirin qovunlar mamlakati“ . ◆ Shu kuni Umidning qishloq xoʻjalik fanlari nomzodi darajasini olishi uchun berilgan yashirin ovoz natijasi eʼlon qilindi. Mirmuhsin, „Umid“ .

5. Oʻz ixtisosi boʻyicha erishilgan malaka pogʻonasi. ◆ Oʻrta darajadagi tibbiyot xodimlari. ◆ Beshinchi darajali payvandchi.

6. Jamiyatda, hayotda, kishilar oʻrtasida tutgan oʻrin, martaba, eʼtibor. ◆ Darajalari baland boʻlsin! (duo), „yaxshi tilak“ . ◆ Har kim oʻz darajasiga koʻra har vaqt oʻtiradigan oʻrnida qaror topdi. Oybek, „Navoiy“ . ◆ Hovli yuziga toʻshalgan sholcha va kigizlarda ikkinchi darajadagi odamlar oʻtirishi kerak edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ U oʻtirganlar bilan ularning amal va darajalariga karav, kuyuk-suyuq koʻrishib chiqdi. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ .

7. Sira, karra, bor, marta. ◆ Oʻtirishdilar, fotihadan soʻng yana bir daraja ahvol soʻrashildi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Dahshati yuz daraja ortgan holda Kumushni koʻtarib olib, ichkariga kirdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar.“ ◆ Onasining lutf qilib aytgan soʻzlari Boburning hujradan olgan zavqini yana bir daraja oshirdi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

8 Bir oz, ozgina, andak. ◆ Hoji shu javobdan keyin oʻgʻlidan bir daraja qanoatlandi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Biz yuqorida yosh Xushroʻy bilan oʻquvchini bir darajada tanishtirgan edik. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Anvar, yaxshigina forsixon va bir darajada arab tiliga oshna edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

9. mat. Burchak va aylana yoyining oʻlchov birligi; toʻgʻri burchakning 90 dan bir yoki doiraning 360 dan bir boʻlagi; gradus. ◆ 70 darajali burchak.

10.fiz. Termometr, barometr va shu kabi oʻlchov asboblari shkalasidagi chiziqlar va raqamlar bilan belgilangan boʻlimlar hamda shu boʻlimlar ifodalaydigan harorat miqdori. ◆ Suv 100 darajada qaynaydi. ◆ Bugun sovuq 20 darajaga yetgan. ◆ Kasalning isitmasi 38 darajadan oshibdi. ◆ Harorat hozir qirq darajadan tushyapti. N. Safarov, „Olovli izlar“ . ◆ Umuman bakteriya.. 160-180 daraja issiqqa chidaydi. "Fan va turmush" .

11. mat. Teng koʻpaytiruvchilarning koʻpaytmasi, bir sonning oʻzini oʻziga koʻpaytirishdan olingan natija. ◆ Oʻnning ikkinchi darajasi yuz.

12. tlsh. Belgi-xususiyatning ortiq-kamligini ifodalovchi grammatik kategoriya, shakl. ◆ Sifat darajalari. ◆ Ozaytirma daraja. ◆ “Daraja kategoriyasi maqolachasida sifat darajalari bosh daraja, orttirma daraja, ozaytirma daraja, deb uchga boʻlinadi. "OʻTA" .

Antonimlari

ДАРАЖА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Turkcha: kademe, rütbe

Ruscha _ru

daraja
1 уровень; степень; мера; ◆ bilim ~si уровень знаний; ◆ turmush ~si жизненный уровень; ◆ qoloqlarni ilgʻorlar ~siga koʻtarmoq подтягивать отстающих до уровня передовых; ◆ ~siga koʻtarilmoq достигать уровня (кого-чего-л.); ◆ bir ~ в некоторой степени, в известной мере; ◆ qay ~da насколько?, в какой степени?, в какой мере?; ◆ yoʻq ~da в незначительной степени; ◆ yoʻq ~ga keltirmoq свести на нет, свести к нулю; ◆ maʼlum ~da в известной степени, в некоторой степени; ◆ yetarli ~da в достаточной степени; в должной мере; ◆ soʻng ~da до последней степени; ◆ nihoyat ~da, ortiq ~da, gʻoyat ~da в высшей степени; весьма, крайне;
2 положение (общественное или служебное), сан, ранг; ◆ Har kim oʻz ~siga koʻra har vaqt oʻtiradigan oʻrniga qaror topdi (Ойбек, «Навоий») Все расселись по своим обычным местам, каждый в соответствии со своим положением;
3 уровень, высота;
4 степень, разряд; ◆ ilmiy ~ учёная степень; ◆ birinchi ~ Suvorov ordeni орден Суворова I степени;
5 мат. степень; ◆ ~ga koʻtarmoq возвышать в степень; ◆ ~ koʻrsatkichi 1) показатель степни; 2) деление (на шкале);
6 геогр., физ., мат. градус, деление; ◆ suv yuz ~da qaynaydi вода кипит при ста градусах; ◆ ~larga boʻlmoq градуировать; наносить деления; ◆ ~ kataklari геогр. градусная сетка;
7 ступень; ◆ ~-badaraja постепенно;
8 грам. степень; ◆ sifat ~lari степени сравнения прилагательных; chogʻishtirma (или qiyosiy) ◆ ~ сравнительная степень; ◆ orttirma ~ превосходная степень;
9 грам. залог; ◆ majhul ~ страдательный залог.