Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

de-vo-na

Aytilishi

Etimologiyasi

DEVONA Bu sifat ПРСda [divane] shakpida choʻziq i tovushi bilan (234), ТжРСda devona shaklida (126), OʻTILda ham devona shaklida (I, 218) yozilgan; demak, oʻzbek tiliga tojik tili shaklida olingan; 'aqldan ozgan', 'telba' kabi maʼnoni anglatadi (OʻTIL, I, 218).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

fors. – telba, aqlsiz;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Aqldan ozgan, esi past; telba, savdoyi. ◆ Devonadan oy boshi soʻrama. Maqol. ◆ Bechora.. oʻgʻlining qatlidan keyin devona boʻlib qolibdi. Mirmuhsin, „Meʼmor.“ ◆ Hoʻkizmandesa indamang, devonaga eʼtiroz bildirib boʻlmaydur. M. Osim, „Karvon yoʻllarida.“

2. din. Allohning vasliga yetishish umidida zikru samoga berilib, bu dunyo ishlaridan voz kechgan sufiy, darveshsifat odam. ◆ Yo huv, yo man huv, pirim Naqshband devona qoʻllasinlar, — deb [qalandar] laʼlini olib borib, chosh boshida choʻkkalab oʻtirgan imomning oldiga qoʻydi. S. Ayniy, „Qullar.“

3. koʻchma Biror maqsad, harakatga tamoman berilib, es-hushdan ajralgan. ◆ Ey dilrabo, ishqing bilan devona boʻldim sogʻinib. Bulbul kabi tun kechalar giryona boʻldim sogʻinib. Hamza. ◆ Dayli yorimdan ayrilib Devona boʻldim, naylayin. "Tohir va Zuhra". ◆ Oʻzin afsun etib, boʻldi afsona, Devon bitolmasdan boʻldi devona. Gazetadan.

4. Xayr-sadaqa bilan kun koʻruvchi; gado, tilanchi. ◆ Devona ham xurjunini bir yoʻqotadi. Maqol. ◆ Begona tuproq – devona tuproq. Maqol. ◆ Doʻstlar, bechora, qashshoq, qambagʻal devonaman. Nay chalib, har yerda oʻqirman gʻazal, devonaman. Muqimiy. ◆ Himmat qilib, shu devona bolaning yoʻliga sadaqa qilishlaringizni soʻrayman. "Guldasta".

5. s. t. Erkalatib gapirganda yoxud hazil tariqasida “jinnivoy”, “tentakvoy” kabi maʼnolarda ishlatiladi. ◆ Devona boʻldingmi? — dedi Safar choʻtir rangi oqarib. Oybek, „Quyosh qoraymas.“ ◆ Pul yoʻq, devona, piyoda joʻnaysanmi? Oybek, „Tanlangan asarlar.“

Sinonimlari

Antonimlari

ДЕВОНА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

devona
1 юродивый, бесноватый, одержимый; сумасшедший; ◆ ~ boʻlmoq стать юродивым; сойти с ума, обезуметь; ◆ ~ qilmoq сводить с ума; 2 перен. чудной, чудаковатый;
3 разг. попрошайка, нищий;
4 чудак, чудной (форма ласкового или шутливого обращения, к близкому человеку).

devona