Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

di-miq-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

DIMIQ- ’havosi nafas qaytaradigan darajada ogʻirlash-’. Xonani vahti-vahti bilan shamollatma— sa, hurtlar d i m i h i b h o l a d i. Bu soʻz asli 'sokinlik saqla-’ maʼnosini anglatgan tïm- feʼlining ’nafasni qaytaradigan darajada issiq boʻl-’ maʼnosi-dan (ЭСТЯ, III, 340) ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi — (ï)q qushimchasi bilan hosil qilingan; soʻz boshlanishidagi t undoshi d undoshiga almashgan; oʻzbek tilida ï unlila — rining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: tïm- + ïq = tï-MÏQ— > DÏMÏQ— > dimiq—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Havoning juda issiq-ligi yo oʻta namligi, yoki boshqa holat tufayli qiynalib nafas olmoq, nafasi qaytmoq; boʻgʻilmoq. ◆ Hovlini qoʻrgʻonsifat qurib, tor joyda dimiqib yashashni jini sevmaydi. "Yoshlik" . ◆ Toʻgʻonbek dimiqqandek ogʻir nafas olib, darichaning ikki tabaka-sini ham keskin itarib yubordi. Oybek,

Navoiy. ◆ Bir mahal Poshsha kampir dimiqib, sekt boshini koʻrpadan chiqardi. N. Qilichev, „Chigʻiriq“ . ◆ -Albatta ochish kerak, —dedionasi oʻrniga javob qilib Abdusattor, — qurt dimiqib qolibdi. N. Safarov, „Tanlangan asarlar“ .

2 Nafas qaytaradigan darajada buzil-moq, ogʻirlashmoq (xona berkligi tufayli yoki undagi baʼzi narsalar taʼsiridan yuzaga kelgan havo haqida). ◆ Kun boʻii issiq qamalib, dimiqib qolgan xonani shamollatish uchun derazalarni ochib yubordi. J. Abdullaxonov, „Xonadon“ . ◆ Kiyimlarini almashtirib, oʻrniga choʻzildi. Uy dimiqib ketgandek, nafas olish ogʻirlashib borardi. "Yoshlik" .

3 Oʻralgan holatda yoki uzoqroq turib boʻrsib qolmoq, aynimoq, buzilmoq. ◆ Ovqat dimiqib qolibdi. Goʻsht dimiqibdi. n ◆ Yoz boʻyi gʻoʻzalarni toʻydirgan serunum tuproq kulrang oʻgʻit bilan aralashib, pastga tushar, ostki qatlamning dimiqib yotgan qora tuprogʻi yuzaga chiqib tovlanardi. I. Sham-sharov, „Paxtaqaynar“ . ◆ Qirgʻoqlarini poʻpanak qoplab, suvi dimiqib yotgan hovuz.. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

4 koʻchma Boʻgʻilmoq (ovoz haqida). ◆ Boshini koʻrpaga burkab olgan Elmurod dimiqqan ovoz bilan soʻradi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Qoʻrboshi achchiq tutun ustiga engashib tura berib, dimogʻi tare yorshshb ketayozdi va dimiqqan ovoz bilan qichqirdi. A. Qahhor, „Asarlar“ .

5 koʻchma Bir joyda oʻtiraverib zerik-moq, ruhan ezilmoq. ◆ Siz juda yaxshi, chiroyli, aqlli qizsiz! Bu dargohda dimiqib qolibsiz, xolos! "Mushtum" . ◆ Bu ayol uning dimiqqan hislari uchun, chuvalashib yotgan oʻylari uchun mana shunday kengliklarga darcha ochib ketganday edi. A. Muxtor, „Asarlar“ . ◆ Qobil ularning sal zerikkan va dimiqqan davrasiga toza bir epkin boʻlib kirdi. M.M .Doʻst, Galatepaga qaytish.

Sinonimlari

Antonimlari

ДИМИҚМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Feʼl

dimiqmoq dimiqmoq

Ruscha _ru

dimiqmoq
1 прям. и перен. задыхаться;
2 протухать, преть (в закрытом сосуде).

Tillarda

Tillar

Turkcha: ıkıl ıkıl nefes almak

dimiqmoq