dovul

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

do-vul

Etimologiyasi

DOVUL ’kuchli, yemiruvchi boʻron’. Okean atrofi— dagi mamlakatlarda tez-tez d o v u l boʻlib tu— radi. Bu ot asli qadimgi turkiy tilda 'gʻarbdan esgan shamol’ maʼnosini anglatgan dabur soʻzining maʼno ta-raqqiyoti natijasida yuzaga kelgan: ’gʻarbdan sharqqa esgan shamol’ (Oʻzbek klassik adabiyoti asarlari uchun qisqacha lugʻat. T.: 1954, 78) -+ ’kuchli, yemiruvchi shamol’; keyinchalik soʻz oxiridagi r undoshi l undoshiga, b un — doshi v undoshiga, a unlisi â unlisiga almashgan: dabur > dabul > davul > dâvul.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I Vayronlik keltiruvchi kuchli boʻron. ◆ Dovul turdi. Dovulda qolmoq. n ◆ Sal oʻtmay osmon oqarib, atrof yorisha boshladi-yu, tungi qora dovulning qabih ishi butun dahshati bilan namoyon boʻldi. O. Yoqubov, „Diyonat“ . ◆ Yolgʻizlik qursin, yolgʻizga qorongʻi tunda shabada ham dovul boʻlib tuyular ekan. I. Rahim, „Ixlos“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

do-vul

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II esk. Ovchilar, toʻpchi qorovul-lar yoki harbiylar uchun moʻljallangan, teridan yoki poʻlatdan yasalgan maxsus nogʻora. ◆ Dovul har vaqt mirshabning oʻzi yoki uning oʻrin-bosari shaharni aylanib yurganda chalinardi. S. Ayniy, „Doxunda“ . ◆ Urdi Hasan dovulni, Qat-tiq tortib ayilni. "Ravshan" . ◆ Ahyon-ahyonda uzoqlardan dovul tovushi eshitiladi: tun posbonlari uyqudagi shaharni qoʻriqlab yura-dilar. M. Osim, „Ajdodlarimiz qissasi“ .

Dovul qoqmoq (yoki chalmoq) 1) qattiq, dahshatli ovoz chiqarmoq, gumburlamoq. ◆ Ixtiyorim hech bir kasga bermadim, Dovul qoqib, shunqorimni chuymadim. "Erali va Sherali" . ◆ Momaqaldiroq vahimali dovulini qoqib, goh u tomonda, goh bu tomonda chaqmoq chaqaredi. N. Safarov, „Saodatning qissasi; 2) bong urmoq“ . ◆ Siz deb qoqdim, yana bsjim qoqarman, Isyon dovulini qattiq qoqarman. S. Abdulla, „Tohir va Zuhra“ .

Antonimlari

ДОВУЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

dovul I
буря, ураган.

dovul II
уст. барабан ночного сторожа; ◆ ching ~ небольшой барабан ночного сторожа.