Oʻzbekcha (uz)
tahrirlash

Etimologiyasi tahrirlash

Qadimgi Turkchada e= soʻzi boʻl= ma’nosini anglatadi.

Xususiyatlari tahrirlash

O’zbek va Uyg’ur tilida ushbu qadimgi so’zning 7 turlik ko’rinishi saqlanib qolmishdir. Ishlatilinishi va ma’nosi tomonidan Inglizchadagi «to be» fe’liga to‘g‘ri keladi. Bu turlari quyida sanab o’tilib, ularning har biri shaxsning nechanchiligiga qarab tuslanadi:

  1. Erur — *e(r)moq so’zining hozirgi zamon shakli, ma’no jihatidan “bo’lmoq” so’zini anglatib ingliz tilidagi “to be” fe’liga to’g’ri keladi: ◆ O‘shal qudrat erur mangu ustuvor Jumaniyoz Jabborov, „Shahidlar yodi“
  2. E(r)sa — agar ma’nosini anglatadi.
  3. E(r)kan.
  4. E(r)mish.
  5. E(r)di — *e(r)moq so’zining o’tgan zamon shakli.
  6. E(r)mas — erur so’zining inkor shakli.
  7. -mikin qo’shma qo’shimchasidagi -kin qo’shimchasi: ◆ Lekin adib J. Boybo‘latovning matbuotdagi dovdirashi mojaroni faqat boshlab berish uchungina ekanligini bilganmikin? Begali Qosimov, „AbduRauf Fitrat“ Bu qo’shimcha garchi “ekan” so’zining qisqartmasi bo’lib tuyulsa-da “ekan” so’zini anglatmay Chig’atoy/Turkiy tildagi “ekin” so’zining qisqartmasidir. “Ekin” so’zi Eski Turkchadagi erki/ärki so’zlaridan kelib chiqqan bo’lib “balki” ma’nosini anglatadi. Hozirgi O’zbek va Uyg‘ur tilida -kin qo’shimchasi faqat savollarda va doimo -mi qo’shimchasiga “yopishib”, “qatib qolgan qo’shimcha” sifatida ishlatiladi.

Tarjimalari tahrirlash

Ruscha ru

emoq
недостаточный глагол быть (архаическая ф. - ermoq); самостоятельно не употребляется; лежит в основе образования ряда служебных форм, а именно; 1) аффиксов сказуемости прошедшего времени edim я был, eding ты был, edi он был, edik мы были, edingiz вы были, edilar они были; 2) форм условного наклонения esa (см.); 3) форм ekan (см.), emas (см.), emish (см.), erur (см.).