ildam

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

il-dam

Etimologiyasi

ILDAM ’old tomonga tez-tez harakat qiladigan’. U uyidan i l d a m qadamlar tashlab chiqib ketdi. Bu sifat qadimgi turkiy tildagi ’old’ maʼnosini ang-latgan il otiga -dä ( < -lä) qoʻshimchasini qoʻshib yasal-

41-8

gan feʼldan -m qoʻshimchasi bilan yasalgan boʻlsa kerak: (il + dä = ildä-) + m = ildäm; shunga koʻra asli 'oldin-lovchi’ maʼnosini bildirgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

sft. Tez harakat kiladigan; chaqqon, tez. ◆ Ildam yigit. Qoʻli sust kosib-dan oyogʻi ildam gadoy yaxshi. Maqol . n ◆ Karim chittak — kichkina, lekin harakatlari chaq-qon va ildam boʻlganidan, yoshlikda shunday laqabi bor edi, hozir kimsan — Mirzaka-rimboy. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Roʻpara-dagi koʻrkam uylardan yaxshi kiyingan, rang-lari toza, sergʻayrat va ildam ayollar qoʻlla-rida idishlari bilan qozon boshiga qatnab turibdilar. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Navkar minar ildam otni. "Gulnorpari" .

2 rvsh. Chaqqon va tez harakat bilan. ◆ Faz-liddin otni ildam chiqarib, daraxtga bogʻ-ladi.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ [Salim-boyvachcha] Ichki choʻntagidan qogʻozga oʻralgan zaharni olib, titroq qoʻllari bilan oshga sepdi va qoshiq bilan ildam aralashtirdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ildam, ildam qadam tashlanglar! J. Sharipov, „Xorazm“ .

3 und. s. Chaqqon, tez harakatga undashni bildiradi. ◆ Qani, ildamroq, xoʻjayin kutyap-ti.. S. Karomatov, „Oltin qum“ .

Antonimlari

ИЛДАМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Yoqutcha _sah : сыыдам

Ruscha _ru

ildam
быстрый, скорый; проворный; расторопный; быстро, скоро; проворно, расторопно; ◆ ~ yigit расторопный, проворный парень; ◆ ~ qadam быстрый шаг; ◆ u oʻrnidan ~ turdi она проворно встала со своего места.