Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-gir-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

OʻGIR- 'boshqa tomonga qarat-’, ’bur-’. Shu hahda gap boshlashim bilan yuzini oʻ g i r i b o l d i. Bu feʼl qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, ’tashqi to — mon’ maʼnosini anglatgan öv otining ög shaklidan -(ü)r qoʻshimchasi bilan yasalgan boʻlsa kerak; oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan, ikkinchi boʻ-gʻindagi ü unlisi i unlisiga almashgan: ög + ür = ögür- > ogir-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Asl (turgan) holatidan biror tomonga qaratmoq, burmoq. ◆ Raʼno yuzini chetga oʻgirib, boshidagi roʻmoli bilan yuzini artdi, uzun entikdi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon. ◆ U kirgach, xotin boshini oʻgirib qaradi-da, shu qaraganicha koʻzlari xiralashib, sekin yumildi. A. Qahhor, Oltin yulduz. ◆ Bashirjon darhol xotiniga orqa oʻgirib, barmogʻini qalin lablarida hoʻllab olib, sanashga tushdi. N. Aminov, Suvarak.

2 Oʻyinda: oshiq, gugurt kabi narsalar-ni (biror holatda, maye, tikka turishini moʻljallab) dumalatib, yerga tashlamoq. ◆ Bola oshiq oʻgirdi.

3 Toʻy-hasham va shu kabilarda qoʻshiqchi, oʻyin-chi boshidan pul aylantirib tashlamoq, pul qistirmoq. ◆ Puldor xotinlar bir-bir-laridan qolmaslikka tirishib, pul oʻgirdi-lar. Oybek, Tanlangan asarlar.

4 din. Aziz-avliyolarga atab boshi yoki ustidan pul yoki biror buyumni aylantirib sadaqa qilmoq (biror ezgu tilakka eri-shish uchun yoki biror baxtli hodisa munosabati bilan). ◆ Mahalladagi qushnoch xotin bemorning boshidan bir qora tovuqni oʻgirib.. bir echkini soʻyib, xudoyi qilishni buyurdi. M. Osim, Tilsiz guvoh. ◆ Oftoboyim erining bu soʻzini eshitishi bilan Xoʻja Bahovuddin yoʻliga oʻgirib qoʻygan yetti tanga pulini Toʻybekaga berib, darrov eshonni-kiga joʻnatdi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

5 Tarjima qilmoq. ◆ ..originaldagi asar leytmotivini ifodalaydigan doʻstlik, qoʻ-shiq, raqs, visol.. soʻz va iboralarni qoyil qilib oʻgirgan. "OʻTA". ◆ Asadulla xayolidagi oʻzbekcha sheʼrni forsiyga oʻgirib yozdi. "Sharq yulduzi".

Boshidan suv oʻgirib ichmoq Oʻta qadrla-moq, gʻoyat eʼzozlamoq. ◆ Paxtakor bilan mexanizator har bir yangi mashinaning boshidan suv oʻgirib ichguday. I. Rahim, Zangori kema kapitani. Kalima oʻgirmoq ayn. kalima keltirmoq q. kalima. ◆ Burun zamonda bularga oʻxshagan qarilar emas, hatto yoshlar ham kalima oʻgirib yotar edi, yaʼni aytmoqchi boʻlamanki, yashashdan koʻra koʻproq oʻlish toʻgʻrisida oʻylar edi. A. Qahhor, Yillar. Yuz oʻgirmoq q. yuz I.

Sinonimlari

Antonimlari

ЎГИРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻgirmoq
1 поворачивать; kunga orqa oʻgirib oʻtirmoq сидеть спиной к солнцу; ◆ yuz oʻgirmoq 1) (с исх. п.) отворачиваться, отрекаться, отказываться (от кого-чего-л.); 2) (с дат. п.) поворачивать лицо (в какую-л. сторону), поворачиваться лицом (к кому-чему-л.); qishloqqa yuzingni oʻgir! уст. (букв. поверни лицо к деревне) лицом к деревне!; ◆ yuzni ters oʻgirmoq отвернуться;
2 бросать, кидать (игральные кости, альчики и т. п.);
3 рел. и этн. делать подношение или пожертвование с целью излечения, обводя преподносимый предмет или деньги вокруг головы больного; ◆

tasbeh oʻgirmoq перебирать чётки; ◆ imon oʻgirmoq рел. читать предсмертную молитву (за умирающего); boshidan suv oʻgirib ichmoq высоко ценить; жертвовать всем; Paxtakor bilan mexanizator har bir yangi mashinaning boshidan suv oʻgirib ichguday (И. Раћим, «Зангори кема капитани») Хлопкороб и механизатор готовы жертвовать всем за каждую новую машину.

oʻgirmoq