oʻktam

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻk-tam

Etimologiyasi

OʻKTAM 'himmat, sahovat koʻrsatishga intiladigan’. Ukam - mahallaning oʻ k t a m yigitlaridan. Bu sifat qadimgi turkiy tilda ’fahm-farosat’ maʼnosini anglatgan ög otiga (ДС, 378) -lä qoʻshimchasining -dä shaklini qoʻshib yasalgan feʼldan -m qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 519; ПДП, 405); keyinchalik d undoshi jarangsizlanib, t undoshiga (ПДП, 406; DS, 381), oʻzbek tilida g undoshi jarangsizlanib, k undoshiga almashgan, ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: (ög + dä = ögdä-) + m = ögdäm > öktäm > oktäm. Bu soʻz asli ’fahm-farosatli’ maʼnosini bildirgan, 'himmatli, sahovatli’ maʼno qirrasi keyin paydo boʻlgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Boshqalarga oʻz taʼsirini, soʻzini oʻtkazadigan; shijoatli, oʻtkir. ◆ Ma-hallaning oʻktam yigiti. v ◆ Oʻrmon polvon, Bozor amin, Hayit amin va boshqa oʻktam-roq odamlar mirshab bilan birga dahlizga qarab yugurdilar. S. Ayniy, Qullar. ◆ Sha-karning dimogʻi baland, aytgani aytgan, degani degan.. tengqurlari ichida oʻktam boʻ-lib, bashang kiyinib yurardi. H. Nazir, Koʻk-terak shabadasi.

2 Himmati ulugʻ, oliyjanob, hotam, saxiy. ◆ Boʻrixoʻja uyida ham oʻktam: sing-lisiga dashnom berishdan oʻzini tiyardi. M. Osim, Tilsiz guvoh. Oʻsha barno yigit — oʻk-tam bir askar Yurtini asraydi yomon koʻz-lardan. B. Boyqobilov.

3 koʻchma Yoqimli, xush ifodali. ◆ Endiuning oʻktam gaplari, qisqa, muayyan buyruqlari-dan mamnun edi. O. Yoqubov, Larza. ◆ Avazning qaddi raso, bir moʻyi qilt etmay, taxt tomonga oʻktam boqib turardi. S. Siyoyev, Avaz.

4 Oʻktam (erkaklar va xotin-qizlar ismi).

Antonimlari

ЎКТАМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻktam
1 великодушный, благородный;
2 общительный, компанейский;
3 властный; влиятельный (в своём кругу, среди своих);
4 Уктам (имя собств. мужское и женское).