oʻqimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-qi-moq

Etimologiyasi

OʻQI- 'yozuvni talaffuz qil-’. ◆ Xatni chiroqqa tutib o‘qidi. Bu feʼl asli 'baland tovush’, 'qichqiriq’ maʼnosini anglatgan oq otidan (ЭСТЯ, I, 440) —ï qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 440; Devon! III, 270; DS, 379); oʻzbek tilida ï unlisining qatgiqlik belgisi yoʻqolgan:*oq + ï = oqï- > oqi-. Bu soʻz dastlab baland tovush bilan ayt—’, 'qichqir—’ maʼnosini anglatgan, ’yozuvni talaffuz qil-’ maʼnosi yozuv yaratalganidan keyin yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Soʻz, jumla, ran, matn va shu kabilarning yozma shaklini ichda yoki ogʻzaki ifodalamoq. ◆ Maqolani oʻqimoq. Dadimiy yozuvni oʻqimoq. Tovush chiqarib oʻqimoq. Oʻqib eshittirmoq. Roʻyxatni oʻqimoq. Notoʻgʻri oʻqimoq. Diynalib oʻqimoq. Birinchi savolni oʻqidi. m ◆ Koʻp oʻtmay, u durustgina oʻqiy-digan va uncha-muncha yozadigan boʻlib qoldi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 Sheʼriy yoki nasriy matnni yoddan aytmoq. ◆ Yigit forscha bir bayt oʻqidi. -Bobo Uryoniy bu, bilaman! — dedi Avaz. — Boshqa oʻqi! S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Choyxonada.. uzun qulokrgi qalandar koʻzlarini yumib, yangroq ovozini baland qoʻyib, Mashrabdan gʻazallar oʻqiydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Buvijon, duolaringizni oʻzimizning tilimizda oʻqiy-versangiz, xudo tushunmasmikin-a? "Gul-dasta" .

3 Diqqat bilan, taxdil qilib nazardan oʻtkazmoq; mutolaa qilmoq. ◆ Diqqat bilan qayta-qayta oʻqimoq. v ◆ Koʻp oʻqigansiz, lekin kam bilasiz, singlim! Oʻ. Hoshimov,

Qalbingga quloq sol. ◆ Fuzuliyni yaxshilab oʻqish kerak! A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

4 Oʻzi birikib kelgan soʻzni yoki unga xos maʼnoni (mazmunni) bildiruvchi soʻz-larni, iboralarni aytmoq. ◆ Laʼnat oʻqimoq. Tasannolar oʻqimoq. v ◆ Bu yerda ishlayotgan ekskursovodlar hamda qayiqchilar mahora-ti va matonatiga ofarinlar oʻqidik. Gazetadan . ◆ ..bugun Erboʻta bilan yoʻlda kelayo-tib, bolani esdan chiqarib qoʻyganda ham, Hayoti dilrozini oʻqiyotganda ham shu oʻy miyasida, tilininguchida edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

5 Diniy tushunchalarni ifodalovchi baʼzi soʻzlar bilan qoʻllanib, shu soʻz ish-tirokidagi jumla, ran va shu kabilarni aytmoq, unga oid holat, marosimni oʻtamoq maʼ-nosini bildiradi. ◆ Nikoh oʻqimoq. Foti-ha oʻqimoq. Duo oʻqimoq. Namoz oʻqimoq. v ◆ -Shariat boʻyicha nikoh xutbasi oʻqilgan, — dedi shayx.. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ ..Mansur onasining qabri tepasida uzoq oʻtirdi. Qorovul chol qurʼon oʻqiganidan keyin huvul-lab qolgan hovliga qaytdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

6 koʻchma "Oʻz tilida soʻzlamoq" (shaxsdan boshqa narsalarga nisbatan). ◆ Tong yorishgani, dunyoga nur toʻlgani uchun quvonayotgandek, osmonda toʻrgʻaylar hamdu sano oʻqiydilar.. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Bir necha qal-dirgʻoch Salor oqimi boʻylab uchar va uchgan koʻyi "valfajri" oʻqir edilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

7 Shaxs yoki narsaning qiyofa, holati-dan biror maʼnoni anglamoq, bilmoq, tu-shunmoq, uqmoq. ◆ Goʻyo bu sehrgar chol hamma sirni betdan oʻqib olar edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Uning koʻzlarida, seni suy-ganimdan joʻrttaga noz qilyapman, degan-day bir maʼno oʻqidi Komila. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Tabiat oʻz tilida roz aytib shuvullar ekan, yigit bundan oʻz qu-vonchining madhini oʻqirdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

8 Oʻquv yurtlarida tahsil olmoq. ◆ Mak-tabda oʻqimoq. Litseyda oʻqimoq. Madrasada oʻqimoq. Beshinchi kursda oʻqimoq. v ◆ Qunt bilan oʻqidi. Oliy maʼlumotli boʻldi. X. Yodgorov, „Hayot toʻlqinlari“ . ◆ Boʻldi! Teatr-rassomchilik institutida oʻqiydigan qiz. Xuddi oʻshaning oʻzi! Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga kuloq sol“ .

9 koʻchma Biror maqsadga koʻndiruvchi, ogʻdiruvchi gaplarni qilmoq, miyasiga quy-moq. ◆ Biz ham anoyi emasmiz, axir. Muxbir-ni oʻrtaga olib, rosa oʻqiymiz.. "Mushtum" . ◆ Keyin asta ustidan suv sochdim, tushungan.. xotinlar tugun koʻtarib yurmaydi, bir kilo-ikki kilo shirinlik yoki biror kiyimlik oladi-qoʻyadi, deb rosa oʻqidim. T. Alimov, „Dashshoʻ“ .

Antonimlari

ЎҚИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

oʻqimoq

• Turkcha: okumak
• Inglizcha: read
• Yoqutcha: аах

Ruscha _ru

oʻqimoq
1 читать; ◆ tovush chiqarib oʻqimoq читать вслух; ◆ ichida oʻqimoq читать про себя; oʻqib eshittirmoq читать вслух (с целью объявить что-л.); oʻqib bermoq прочесть (кому-л.); u bizga yangi sheʼrlarini oʻqib berdi он прочитал нам свои новые стихи; oʻqib chiqmoq прочесть, прочитать всё; закончить читать;
2 читать, излагать устно (содержание чего-л.); ◆ leksiya oʻqimoq читать лекцию;
3 учить; учиться; ◆ dars oʻqimoq учить урок; ◆ institutda oʻqimoq учиться в институте; ◆ injenerlikka oʻqimoq учиться на инженера;
4 перен. читать (различать, распознавать); buni uning koʻzidan oʻqidim я прочел это по его глазам;
5 разг. учить; обработать; настропалить; u seni rosa oʻqiganga oʻxshaydi он, видимо, тебя как следует уговорил (убедил); Biz ham anoyi emasmiz, axir, muxbirni oʻrtaga olib rosa oʻqiymiz («Муштум») Мы тоже не из простачков. Сообща коорреспондента как следует обработаем;
6 рел. читать молитвы над больным; ◆ 

• laʼnat oʻqimoq проклинать, посылать проклятия; ◆ nafrat oʻqimoq презирать; ◆ madhiya oʻqimoq прославлять; славословить; курить фимиам; ◆ namoz oʻqimoq молиться, совершать молитву.