oʻymoq

Oʻzbekcha (uz)

oʻymoq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻy-moq

Etimologiyasi

OʻYMOQ 'kichik chuqur’, 'chuqurcha’. Chap oyogida oʻ y-m o q hosil boʻlibdi. Bu ot o:y- feʼlidan -maq qoʻ-shimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 434). Oʻymoq soʻzining tarkibini boshqacha talqin etish ham mumkin: o:y— feʼ— lidan -ma qoʻshimchasi bilan o:yma oti yasalgan, soʻngra unga kichraytirish maʼnosini ifodalovchi -q qoʻshimchasi qoʻshilgan. Har ikki holda oʻzbek tilida o: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan, q undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga almashgan: o:y— + maq = o:ymaq > oymâq; (o:y— + ma = o:yma) + q = o:ymaq > oymâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror narsa bilan kovlab, chuqur hosil qilmoq; kovlamoq. ◆ Yerni oʻymoq. Devorni oʻymoq. ■■ ◆ Tirnoq-la yer oʻyib, suvlar oqizgan Gʻariblar ahvoli qolardi tangga. Gʻayratiy . ◆ Avaz uchi tirsakka oʻxigaig silliq tosh topib, boʻzni oʻyib, ikki qator chuqur-chalar yasadi. P. Qodirov, Qora koʻzlar.

2 Chuqurcha hosil qiladigan qismini ajratib olmoq. ◆ Men ham lip etib hujraga kirib, xumchadan yogʻ oʻyib oldim. Gʻ. Gʻulom, Shum bola. ◆ Mana shu yolgʻiz qoʻlim bilan malʼ-un Japaqning koʻzini oʻyaman. A. Muxtor, Qo-raqalpoq qissasi.

3 Naqsh, gul, tasvir va sh. k. ishlash uchun biror sirtga iz, oʻyiq tushirmoq. ◆ Supachada bir parcha ganchga Naqqosh oʻyar soʻnggi nasini. E. Rahim. ◆ Islomxoʻja ustalar bilan sa-lomlashib, marmar toshga Ogahiy sheʼrlari-ni oʻyayotgan Xudoybergan muhrkan oldiga bor-di. J. Sharipov, Xorazm. ◆ [Solijon] Tak-rorlaydi darslarin, Koʻzdan tugal oʻtkazar, Toshga oʻygan xat kabi Puxtalab dilga yozar. Q. Muhammadiy .

4 Yemirib, yuvib, chuqur hosil qilmoq. ◆ Oyqiz butun kuchini yigʻib, Pogodinni suv oʻygan chuqurlik qirgʻogʻiga sudrab keldi.. Sh. Rashidov, Boʻrondan kuchli.

5 koʻchma Qattiqchimchilamoq. ◆ Rohila \qiz-ning\ biqinini oʻyib oldi. A. Qahhor, Ogʻriq tishlar.

6 koʻchma Qattiq ruhiy azob bermoq. ◆ Yurak-bagʻrimni oʻyding, Meni nomusga qoʻy-ding. H. Olimjon.

Oʻyib olmoq Qattiq taʼsirli, taʼzirli ran qilmoq. ◆ Alim buva mingboshini oʻyib oldi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ ..biror narsa-ni bahona qilib, gap bilan oʻyib-oʻyib oladi. 0. Husanov, „Nay“ .

oʻymoq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻy-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Uncha katta boʻlmagan chu-kurlik; chuqurcha.

2 Kichkina, tor, bejirim. ◆ Qizning qosh-lari ingichka, koʻzlari mastona, suzukdan-su-zuk, burni bejirim. Ogʻzioʻymoq. Lablarilola-rang. E. Samandar, Tangri qudugʻi.

oʻymoq III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻy-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

shv. Angishvona. ◆ Uning nozik qirra burni, oʻymoqdakkina ogʻzi.. birinchi qarashdayoq Munavvarni oʻziga tortdi. S. Anorboyev, Mexr.

Antonimlari

ЎЙМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

oʻymoq oʻymoq

Tillar

• Turkcha: oymak

OʻTIL

Ruscha _ru

oʻymoq I
1 долбить, выдалбливать, делать углубление (долблением); ◆ iskana bilan yogʻoch oʻymoq долбить дерево долотом;
2 выкапывать (углубление), рыть; выковыривать, (делая углубление); ◆ yerni oʻymoq рыть землю; Men ham lip etib hujraga kirib xumdan yogʻ oʻyib oldim (Ѓ. Ѓулом, «Шум бола») И я - шмыг в чулан, и отковырнул добрый кусок масла из хума;
3 прорубать; ◆ muzni oʻymoq прорубать лёд, делать прорубь во льду;
4 вырезывать, гравировать; ◆ naqsh oʻymoq вырезывать узор;
5 щипать ущипнуть;
6 выколоть (глаза);
7 разъедать (напр. о кислотах).

oʻymoq II
небольшая выемка, небольшое углубление, выбоина, щербина.

oʻymoq III
обл. напёрсток.