oʻzan

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-zan

Etimologiyasi

OʻZAN ’yirik oqin suv yoʻli’. Togʻ daryosining oʻ z a n i oʻzgaruvchan boʻladi. Bu ot qadimgi turkiy tildagi ’oq-’ maʼnosini anglatgan öz- feʼlidan (ЭСТЯ, I, 511) eski oʻzbek tilida -(ä)n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ССТТН, I, 134); dastlab ’oqin suv’ni bildirgan, ’suv yoʻli’ maʼnosi keyin oʻsib chiqqan; oʻzbek tilida ö un-lisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: öz- + än = özän > ozän.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Suv oqib oʻtadigan uzun chuqur-lik; suv yoʻli. ◆ Endi oʻzandan bu yoqqa ariq chiqarish va hovuz qazish kerak edi. P. Qo-dirov, Qadrim. |Jamolning

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Koʻz oldida egri-bugri Chirchiq oʻzani. Undan narida — kattakon Toshkent. S. Anorboyev, Mehr. ◆ Zarafshon daryosining eski oʻzanlari koʻp. P. Gʻulomov, Zarafshon etaklarida. ◆ U suv yuvgan taqir oʻzandan borar ekan, chakalakzor-dagi.. butalardan asar qolmaganiga gumon qilmasdi. R. Rahmonov, Changalzordagi sharpa. Yigʻinimiz oddiy kunda emas, kanal oʻza-niga birinchi ketmon urilgan kunning oʻttiz yilligi arafasida boʻldi. "Oʻzbekiston qoʻriqlari".

2 koʻchma Biror davomli narsaning mu-ayyan yoʻli. ◆ Yoʻq, hayotni joʻnlashtirib boʻl-maydi. U oʻzining chigal, murakkab oʻzanlari boʻylab oqadi. A. Muxtor, Chinor. ◆ Ashurmirzo parvo qilmay, gap oʻzanidan chiqmadi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“

Antonimlari

ЎЗАН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻzan
русло (реки); ◆ dare yangi oʻzandan oqa boshladi река потекла по новому руслу.