oʻgʻil

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-gʻil

Etimologiyasi

OʻGʻIL ’er jinsidagi farzand’. Qizingiz oʻnta oʻgʻilning oʻrnini bosadi. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi asli 'paydo qil-’ maʼnosini anglatgan ogʻ-feʼlidan oʻgʻil(u)l qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 416; ПДП, 403; Devon, I, 103; DS, 364); dastlab 'farzand’ maʼnosini anglatgan, keyinchalik maʼnoda torayish yuz berib, faqat ’er jinsidagi farzand’ni anglata bosh — lagan; oʻzbek tilida ikkinchi boʻgʻindagi u unlisi i un — lisiga almashgan: ogʻ- + ul = ogʻul > ogʻil.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Er jinsidagi bola. ◆ Bola oʻgʻil-mi, qizmi ? n ◆ Bu qizdan bir balo chiqadi. Oʻnta oʻgʻilning oʻrnini bosadi. S. Ahmad, „Ufq“ .

Oʻgʻil bola 1) ayn. oʻgʻil 1. ◆ Hovli eshigidan yosh-yosh oʻgʻil va qiz bolalar chuvullashib chi-qishdi. Oybek, Tanlangan asarlar; 2) koʻchma s. t. saxiy, tanti, mard, oliyjanob kishi. ◆ Toʻraboy aka, gapimizni yerda qoldirmay kelibsiz, boʻldi! Oʻgʻil bola ekansiz, boshqa gap yoʻq! S. Anorboyev, „Goʻzallik izlab“ . Oʻgʻil toʻyi etn. Oʻgʻil bolani tantana va ziyofat bilan sunnat qilish marosimi. ◆ Toʻlamat oʻgʻil toʻyi qilganda, u ham bel bogʻlab, xizmatini ayamagan. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

2 Er jinsidagi farzand (oʻz ota-ona-lariga nisbatan). ◆ Oʻqiganoʻgʻil — otadanulugʻ. Maqol. Oʻgʻli borning oʻrni bor, qizi borning qadri bor. Maqol. ■■ Komilning oʻgʻli ota-onasini Toshkentga koʻchirib ketibdi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari. Mehmonni yuqori oʻtqazib, darhol oʻgʻliga dasturxon yozishni buyurdi. Mirmuhsin, Meʼmor.

13—Oʻzbek tilining izohli lugʻati

3 (faqat 1-sh. egalik qoʻshimchasi bilan) Farzandi tengi shaxsga nisbatan murojaat shakli. Chol bu begona yigitning vaziyatida taraddudlanish sezib, qaytadan soʻradi: -Xoʻsh, oʻgʻlim, nima arzing bor? Oybek, Tanlangan asarlar.

4 Oʻgʻil (xotin-qizlar ismi).

Gapning oʻgʻil bolasi yoki oʻgʻil bola ran

Eng maʼqul tushgan, eng toʻgʻri, haqqoniy ran. ◆ Gapning oʻgʻil bolasini aytdingiz, oqso-qol. Mavlon aka sigirning sutini ichmaydi-gan odam, buzoqning haqi bor deb. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

Antonimlari

ЎҒИЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

oʻgʻil (koʻplik oʻgʻillar)

OʻTIL

• Tofalarcha _kim : оол

Ruscha _ru

oʻgʻil
[[[oʻgʻli]]]
1 сын; ◆ mening bir oʻgʻil, bir qizim bor уменя один сын и одна дочь; uning oʻgʻli его сын; oʻgʻlim 1) мой сын; 2) сынок (обращение); ◆ oʻgʻil kurmoq (букв. видеть сына) иметь сына; ◆ oʻgʻil qilmoq (или qilib olmoq) усыновлять;
2 мальчик; ◆ oʻgʻilmi, qizmi? мальчик или девочка?; ◆ oʻgʻil bola 1) мальчик; 2) перен. благородный, мужественный человек, человек, что надо; ◆ oʻgʻil bolalik qilmoq проявлять благородство и мужество; ◆ oʻgʻil bola gap или ◆  gapning oʻgʻil bolasi разг. самое веское слово, подходящий разговор;
3 Огул (имя собств. женское).