ozmoq

Ozmoq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oz-moq

Etimologiyasi

OZ- I ’oriqla-\ Parhez ovhatlarni yeb, ancha o z i b s i z. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz ar- tarzida talaffuz qilin-gan feʼlning az- shakliga teng boʻlib (ЭСТЯ, I, 161), oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: (ar- > az-) > âz-.

OZ- II ’toʻgʻri, ijobiy holatini yoʻqot-’ (oz ishla — tiladi). Kengash hilgan el o z m a s, keng bichilgan toʻn toʻzmas (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli a:z- tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, I, 94), keyinroq a: unlisining choʻ-ziqlik belgisi yoʻqolgan (ДС, 72); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: a:z- > az- > âz-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Eti qochib, ozgʻin tortmoq; ozgʻinlanmoq, oriqlamoq. ◆ Bir terining ichida qoʻy necha bor semirib, necha bor ozar. Maqol. ◆ Ozgan ot argʻimoq boʻlmas. Maqol. ◆ Umidning yoqasi titilib ketgan oʻsha eski kostyumi-yu, ilimining tagi yirtilib, yamoq tushganiga, ozib, chakkalari turtib chiqqaniga qarab, hayron boʻlgan boʻlsa kerak. Mirmuxsin, „Umid.“ ◆ Bu orada u ozib, shundogʻam soʻlgʻin yuzlari battar zaʼfaron boʻlib ketdi. S. Axmad, „Ufq.“

Ozmoq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oz-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Toʻgʻri yoʻldan toymoq, adashmoq. ◆ Kengash qilgan el ozmas, keng bichilgan toʻn toʻzmas. Maqol. ◆ Egri — ozadi, toʻgʻri — oʻzadi. Maqol. ◆ Islovotxonalari.. taraniy topgan mamlakatlarda adashgan qizlar, ozgan juvonlar koʻpincha Fuod afandi tutgan yoʻllar bilan qoʻlga tushirilar edi.. M. Ismoiliy, „Fargʻona t.o.“

Aqldan (yoki esdan) ozmoq q. aql. ◆ Shirmonxon qimir etmay oʻtirar, uning ifodasiz koʻzlariga qarab Mahmud, aqldan ozib qolmadimi, deb qoʻrqib ketdi. S. Zunnunova, „Olov.“ ◆ Yana qaytib oldinga oʻgirilganimda, yonimdagi ayolning yoʻqligini koʻrib, aqldan ozdim va telbalardek gandiraklab, hovli yuzida u yoqdan-bu yoqqa yugurgancha, uni izlay boshladim. "Yoshlik".

Yoʻldan ozmoq 1) yoʻlini yoʻqotib qoʻymoq, boshqa yoʻlga kirib ketmoq, adashmoq; 2) koʻchma notoʻgʻri yoʻlga kirmoq, notoʻgʻri, soxta fikrga ergashmoq, adashmoq. ◆ Men bola-chaqali odam, yanglishib, yoʻldan ozib, sizga uylangan ekanman, nikohimdan chiqdingiz, meni kutmang. Oybek, „Tanlangan asarlar.“ ◆ Jar chaqirilib, "Xudo yoʻlidan ozgan osiy Avaz"ga yuz darra buyurdilar. Avaz suratkashnikidan jilmay, jon hovuchlab yotaverdi. S. Siyoyev, „Avaz.“

Koʻngli (yoki yuragi) ozmoq Koʻngli aynimoq, bexud, behuzur boʻlmoq, oʻzini noxush sezmoq. ◆ Yuragim ozib ketdi. ◆ Otamurod oʻzini qoʻlga olmoqchi, yana olgʻa intilmoqchi boʻlardi, lekin borgan sari koʻngli ozib, koʻzi tinib ketardi. M. Mansurov, „Yombi.“

Antonimlari

ОЗМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

ozmoq I
худеть, становиться худым; ◆ ikki kilogramm ozdim я похудел на два килограмма; ◆ ozib qolmoq похудеть; ◆ ozib ketmoq исхудать, истощиться, ozib-toʻzib исхудав; ◆ Baʼzida toʻq, baʼzan nahor, ozib-tuzib chiqazibdir ilk bahor (Ѓ. Ѓулом, «Кўкан») Порой он сыт, порой голоден. Исхудал, но дожил до весны.
ozmoq II
◆ yoʻldan ozmoq сбиваться с пути истинного, пойти по ложному пути; ◆ aqldan ozmoq выжить из ума, сходить с ума, лишиться ума, свихнуться; ◆ aqldan ozgan умалишённый, сумасшедший, потерявший рассудок; ◆ hushdan ozmoq лишаться чувств, терять сознание.