pir

Pir I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

pir

Etimologiyasi

PIR Bu birlik asli sifat boʻlib, 'koʻp yashagan kishi' maʼnosini anglatady (ПРС, 99; ТжРС, 307; OʻTIL, 1, 587). Bu ot oʻzbek tilida tojikcha piri badavlat izofa birikmasi tarkibida ishlatiladi. 191
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
keksa, qari; diniy mazhab, tariqat asoschisi; hunarmandlar sarkori;

Maʼnosi

1. Uzoq umr koʻrgan kishi; keksa (qari 2).

2. Diniy mazhab boshligʻi, diniy rahbar. ◆ Xudo xohlab, pirlar madadkoru aziz avliyolar qoʻllab yuborsa, hammasini daf qilamiz. X. Toʻxtaboyev, „Shirin qovunlar mamlakati.“ ◆ "Qoch, yoʻlni boʻshat, pirim kelyaptilar!" deb kimgadir oʻshqirgan.. K. Yashin, „Hamza.“ ◆ Arvohlar yor, pirlar madadkor boʻlib, ovimiz baroridan kelsin. Hamza, „Tanlangan asarlar.“

3. Biror kasbning asoschisi, homiysi deb tushuniladigan, koʻpincha, afsonaviy va afsonalashtirilgan shaxs. ◆ Miskarlar, chegachilar, tunukasozlar koʻp antiqa gaplarni, har qaysilari oʻzlarining pirlarini, risolalarini yaxshi biladilsr. Oybek, „Bolalik.“

4. koʻchma Biror ish, kasb yoki sohani juda yaxshi egallagan, shu sohada oʻta mohir usta kishi, ustoz. ◆ Bunday rahbarlar, goʻyo hamma sohaning piri hisoblanadilar. N. Aminov ◆ Bolang boy boʻlgur Shodi oshpaz bu kasbning zap pirida! — cholning tarifini keltirishadi chinorliklar.. "Yoshlik". ◆ Ular oʻrni kelsa, otasi ekan-u, hatto pirining ham betiga qorakuya chaplab, maqsad sari talpinadi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik.“

Piri badavlat Uzoq umr koʻrib, bol-larini uylab-joylab, rohatda-farogʻatda yashayotgan kishi. ◆ Qoʻchqordek oʻgʻillarning soyasida piri badavlat boʻlib yashang, — dedi Ergash Qoratoyga. |B. Rahmonov|Yurak sirlari.}} ◆ Ilohim, piri badavlat boʻlgin, meni izzat qilsang, sani xudo izzat qilsin, — deb duo qildi Boʻrixoʻja Valijonni. Mirmuhsin, „ Chiniqish.“ ◆ Piri badavlat otaxonu onaxonlarimiz juda koʻp. Gazetadan.

Yo pirim q. yo III. ◆ Yo pirim! Sharmanda qilma! (Bitta-bitta ketadilar). Hamza, „Tanlangan asarlar.“

Pir urgan Eng yomon, arvoh urgan, yaramas. ◆ Ziqnaning pir urgani edi. Xasisligini, isqirtligini hamma bildi. Kimsan – terifurush falonchi boy! Oybek, „Tanlangan asarlar.“

Pir II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

pir

Maʼnosi

hafsalasi pir (boʻlmoq)

1) ishonchi, eʼtiqodi yoʻqolmoq, koʻngli qolmoq. ◆ Eng ishongan kishisidan ham hafsalasi pir boʻlibdi. ◆  U yozibdi: Barakalla, oʻrtoq shoir, Qani doʻstlik, ogʻaynilik, xafsalam pir. Gʻ. Gʻulom, „Tanlangan asarlar.“ ◆ Bolalikdan koʻz ochib koʻrgani tuya oʻrkachiday haybatli tepaliklarni emas, kaftdek tekis dashtni koʻrib, hafsalasi pir boʻldi. "Yoshlik".

2) hafsalasi, intilishi, ishtiyoqi yoʻqolmoq. ◆ Ishdan ham hafsalasi pir boʻlibdi. ◆ Koʻrsa, hafsalasi pir boʻlib, qoʻli ishga bormay qoladi. S. Ahmad, „Ufq.“

Pir III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

pir

Maʼnosi

taql. s. Mayda qushlarning qanot qoqishidan, parrak kabilarning aylanishidan chiqadigan tovush. ◆ Chumchuq pir etsa, yuragi shir etadi. Maqol. ◆ Qorabayirning tuyoqlari ostidan pir etib bedana uchdi. S. Anorboyev, „Oqsoy.“ ◆ Hamma senga oʻxshaganmi, chumchuq pir etsa, yuragi shir etadigan, – deb kuldi Haydar. A. Koʻchimov, „Halqa“ .

Antonimlari

ПИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

pir I
1 старец; ◆ piri badavlatlik зажиточная старость, обеспеченная, счастливая старость; ◆ piri badavlat boʻling уст. будьте богатым, зажиточным в старости (пожелание); рел. пир, духовный наставник, глава религиозной общины, глава религиозной секты, патрон (духовный); ◆ yo, pirim! межд. 1) о, пир мой! (выражает удивление, восхищение, возмущение); 2) опля, гопля! (употребляется при метании карт, бросании игральных костей, при начале какого-л. дела и т. п.); ◆ pirimning haqqi! (букв. ради моего духовного наставника!) честное слово!; ◆ pir urgan (букв. проклятый духовным наставником) заядлый, отъявленный; самый худший, самый последний;◆ Ziqnaning pir urgani yedi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Он был скрягой из скряг; ◆ odamning pir urgani ham bunday qilmaydi даже самый худший человек так не поступит;
3 перен. авторитет (в чем-л.), «король» (в какой-л. области); ◆ u ovchilarning piri он «король» охотников;◆ eng yomon ishlarning piri (букв. «король» самых плохих дел) отъявленный негодяй.

pir II
звукоподражание шуму крыльев мелких птиц при вспархивании; ◆ bedana "pir" etib uchib ketdi перепёлка с шумом вспорхнула; ◆ chumchuq pir atsa, yuragi shir etadi погов. даже если воробей вспорхнёт, у него души в пятки уходит.

pir III:
◆ hafsalasi pir boʻldi у него пропало желание, у него всё настроение пропало; он разочаровался (в ком-чём-л.).

Turkcha (tr)

pir

pir