Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qaq-sha-moq

Aytilishi

Etimologiyasi

QAQSHA- I ' zir titra-', ' kuchli darajada ezil-'. Juda xunuk ish boʻldi—da. Onasi zor h a h sh a b hidirib yurgandir (Sayid Aqmad). Bu soʻz eski oʻzbek tilida 'sekin zarba ber-' maʼnosini anglatuvchi qaq-feʼlidan (Devon, II, 338) 'takror' maʼnosini ifoda — lovchi —sha qoʻshimchasi bilan qosil qilingan (КРС, 327: kaksha—); keyinchalik a unlilari ä unlilariga almash — gan: qaq— + sha = qaqsha— > qäqshä—.

QAQSHA— II 'qurib qoq boʻl-'. Uzoh suvsiz tur— ganidan bochka hurib, h a h sh a b k ye t i b d i. Bu feʼl eski oʻzbek tilida ' quruq', ' nami yoʻq' maʼnosini anglatuvchi qaq sifatidan (Devon, II, 326) —shï qoʻshim-chasi bilan yasalgan (КРС, 327: kakshï- 'soxnut, vïsï-xat, peresïxat'); keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi ï unlisi birinchi boʻgʻindagi unliga uygʻunlashib (yoki —sha qoʻshimchasiga taqlidan) a unlisiga almashgan; shundan keyin a unlilari ä unlilariga almashgan: qaq + shï = qaqshï- > qaqsha- > qäqshä—. Bu feʼl UTILda ' zir titra-', 'zor yigʻla-' maʼnosini anglatuvchi qaqsha— feʼlining maʼnosi sifatida berib yuborilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Ogʻriqli zirqiroq tut-moq, sirqiramoq. ◆ Aʼzoyi badanim qaqsha-yapti. n ◆ Loʻq-loʻq qaqshayotgan chakkalari-dagi ogʻriq bosildi.. S. Nurov, „Narvon“ . ◆ Oyoq-lari zir qaqshar, bir qadam bosishga ham madori kelmas edi. M. Mansurov, „Yombi“ .

2 koʻchma Azob-uqubatli, mashaqqatli ho-latda boʻlmoq, shunday holatni kechirmoq. ◆ U bechora, yoshligi ming xil azoblar bilan qaqshagan, xoʻrlangan, bechora xalqning bu qa-dar ishonch va ehtiromini hech vaqt xayoli-ga keltirganmikin? A. Muxtor, „Qoraqalpoq qissasi“ . ◆ Ezilgan, qaqshagan, ochu yalangʻoch, Xamita bir gʻaribparvarga muhtoj. Habibiy .

3 Zir-zir titramoq, qaltiroq tutmoq; qaltiramoq. ◆ ..labi labiga tegmay titrar, aʼzoyi badani bezgak tutganday qaqshardi. J. Abdullaxonov, „Xonadon“ .

4 Qurib, qaqrab qolmoq, qurib qoq boʻlmoq. ◆ Bochka qurib, qaqshab ketibdi. n ◆ Krrakoʻl daryosi qurib, qaqshab yotibdi. J. Abdullaxonov, „Toʻfon“ .

5 koʻchma Achinib, yolvorib yoki xafa boʻ-lib, koʻp gapirmoq. ◆ Qaqshab gapirmoq. Koʻp qaqshadim, soʻzimga kirmadi. n ◆ Xadicha buvi ichkariga kirdi-yu.. oʻsha yerda qaqshab, qargʻab oʻtirdi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

6 Achinarli, zor holatga tushmoq. ◆ Qon qora qaqshamoq. m ◆ Karima opa qaqshab yigʻlayot-gan oʻgʻlini yotogʻiga olib kirib yotqizdi. M. Ismoiliy, „Bizning roman“ . Juda xunuk ish boʻldi-da. \Qizning] Onasi zor qaqilab, qi-dirib yurgandir. S. Ahmad, Lochin. ◆ Bechorauvol ketibdi. Ota-onasi qaqshab qolibdi-da, at-tang, attang!Oʻ. Umarbekov, „Yoz yomgʻiri“ .

Sinonimlari

Antonimlari

ҚАҚШАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qaqshamoq
1 трястись; чувствовать озноб;
2 ломить; oyoqlarim qaqshab ketyapti у меня ломят ноги;
3 рассыхаться; bochka qurib qaqshab ketibdi бочка рассохлась;
4 перен. говорить (много раз), твердить (кому-л. о чём-л.);
5 перен. рыдать, стенать;
6 перен. гибнуть;
7 перен. быть обобранным.

qaqshamoq